جمع دوره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
جمع دوره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله : جمع قرآن در دوره پیامبر (ص)
به اتفاق همگان جمع‌آوری آیات در سوره‌های مشخص و ترتیب آیات قرآن‌کریم و چینش آن در سوره‌های خاص به یقین در زمان پیامبر اکرم (ص) صورت پذیرفته است. و اما در باره جمع و ترتیب سوره‌ها؛ نظر مشهور این است که جمع و ترتیب سوره‌ها و آیات مصحف شریف به صورت کنونی در زمان رسول خدا (ص) و زیر نظر شخص ایشان انجام شده است و بسیاری از صاحبنظران علوم قرآنی مانند حارث محاسبی، زرکشی، ابو‌شامه، محمد غزالی، باقلانی، حر عاملی، بلخی، ابن‌طاووس، سید شرف‌الدین زرقانی، شاهین، آیت‌الله خویی و علامه جعفر مرتضی عاملی این نظریه را پذیرفته‌اند. در مقابل، کسانی هم معتقدند در عصر صحابه جمع‌آوری شده است.
برای اثبات جمع قرآن در دوره نبوی به صورت مصحف و مجموعه‌ای مرتب، دلایل و شواهد بسیاری اقامه شده است؛ از جمله:
1. اهتمام پیامبر به موضوع تعلیم قرآن و تشویق اصحاب به یادگیری قرائت و حفظ قرآن‌کریم، به‌گونه‌ای بود که در فاصله‌ای اندک هزاران تن به حفظ قرآن روی آوردند. به طور طبیعی اهتمام به این امور نمی‌توانست از اهتمام به حفظ اصل قرآن‌کریم و تدوین آن بیشتر باشد؛ لذا ادعای پراکنده بودن آیات قرآن در این سوره و آن سوره و حتی مکتوب نبودن قسمت‌هایی از آن پذیرفته نیست.
2. وجود احادیث مختلفی که بر تدوین و جمع‌آوری قرآن در عهد نبوی دلالت می‌کنند (ر. ک: احادیث جمع قرآن) .
3. تصریح مورخان به وجود مصاحفی در عصر رسول خدا (ص) به صورت ناقص یا کامل که در محافل قرآنی مورد استفاده اصحاب بوده است.
4. ذکر نام بیش از بیست تن از اصحاب که قرآن را در عصر رسول خدا جمع کردند. واضح است که معنای جمع، چیزی جز گردآوری متفرقات و تدوین آن‌ها نیست.
5. اطلاق عنوان «کتاب» بر آیات نازل شده قرآن‌کریم در قرآن و احادیث نبوی مانند حدیث ثقلین: «|إنّی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی|». بی‌شک نخستین شرط برای اطلاق نام «کتاب» بر مجموعه‌ای، تدوین یافتگی و نظم و ترتیب آن است.
6. اشکالات موجود در ادله و نقل‌های دال بر گردآوری قرآن در ادوار متأخر از عهد نبوی (ص) اعم از اختلاف در زمان گردآوری قرآن (زمان ابوبکر، عمر یا عثمان) اختلاف در متصدی جمع قرآن (زید بن ثابت، ابوبکر، زید و عمر) و اختلاف در زمان تکمیل گردآوری قرآن (پیش از زمان عثمان و پس از زمان عثمان) و پیشنهاد کننده آن.
همچنین مضمون روایات جمع قرآن در عصر صحابه با مضمون آیات دال بر این که در همان عصر نزول، سوره‌های قرآن از یکدیگر متمایز و در دسترس همگان حتی مشرکان بود، مخالف است. همچنین تحدی قرآن‌کریم با مشرکان برای آوردن همانند کل قرآن یا ده سوره یا یک سوره از آن، دلیل بر تدوین کتاب در عصر رسول اکرم (ص) است.
نیز ر.ک:جمع قرآن، ترتیب آیات، ترتیب سور.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (233-243)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 202
- تاریخ القرآن : صفحه 39
- البیان فی تفسیر القرآن : صفحه (239-257)
- السیره الحلبیة جلد 3 : صفحه (326-327)
- الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص) : صفحه 2
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (283-288)
- تاریخ قرآن : صفحه (211-296)
- حقایق هامة حول القرآن الکریم : صفحه 63
- تفسیرروح المعانی جلد 1 : صفحه 21
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 11 : صفحه 122
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 69
- تاریخ القرآن و غرائب رسمه و حکمه : صفحه (39-45)
- دراسات فی علوم القرآن : صفحه 113
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «جمع دوره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جمع دوره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به زیرصفحه جمع دوره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اسرار ترتیب القرآن : صفحه 44
- اسلام و هنر : صفحه 91
- اعجاز قرآن : صفحه 212، 249
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 202
- الاتقان فی علوم القرآن : صفحه 236
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (233-243)، 236، 241، 256، 258
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 237
- البیان فی تفسیر القرآن : صفحه (239-257)، (257-239)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (283-288)
- السیره الحلبیة جلد 3 : صفحه (326-327)
- الصحیح من سیرة النبی الاعظم (ص) : صفحه 2
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 11 : صفحه 122
- تاریخ القرآن و غرائب رسمه و حکمه : صفحه (39-45)
- تاریخ القرآن : صفحه 39
- تاریخ قرآن : صفحه (211-296)
- تفسیرروح المعانی جلد 1 : صفحه 21
- حقایق هامة حول القرآن الکریم : صفحه 63
- دراسات فی علوم القرآن : صفحه 113
- علوم القرآن : صفحه 101، 105، 106
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 69
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 240، 262