عملکردها

جمعیت ( فقه )

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

جمعیّت

جمعیّت: گروهی از افراد گرد آمده در جایی.

از احکام آن در باب صلات، حج و دیات سخن گفته‏اند.

مسجد جامع، مسجدی است که جمعیّت نماز گزارِ آن در اغلب اوقات بیشتر از دیگر مساجد باشد1) ر مسجد جامع (.

اگر ازدحام نماز گزاران جمعه مانع خروج فرد برای وضو گرفتن باشد و بیم از دست رفتن نماز برود، در صورتی که نماز جمعه بر او واجب عینی باشد، می‏تواند با تیمّم نماز بخواند و قول مشهور، عدم نیاز به خواندن نماز ظهر با وضو بعد از آن است. برخی آن را واجب دانسته‏اند. 2

بنابر لزوم احرام از داخل مسجد شجره) ر مسجد شجره (، در صورتی که جنب بر اثر فزونی جمعیّت نتواند در حال عبور از مسجد احرام ببندد و آب برای غسل نباشد و تا پیدا شدن آب نتواند صبر کند، باید با تیمم وارد مسجد شود و احرام ببندد. 3

چنانچه در طواف بر اثر زیادی جمعیّت، انسان را بدون اختیار دور دهند، کفایت نمی‏کند و باید آن دور را از سر بگیرد. برخی، با وجود سایر شرایط، صرف دور دادن جمعیّت را مبطل ندانسته‏اند4) ر طواف (.

نماز طواف واجب باید نزد مقام ابراهیم علیه السّلام و بنابر قول بسیاری پشت آن خوانده شود. در صورتی که بر اثر زیادی جمعیّت نتواند پشت مقام نماز بخواند، باید نزدیک‏ترین مکان به مقام از دو طرف راست و چپ و پشت آن را انتخاب نماید. 5

اگر کسی به سبب ازدحام جمعیت در محلّی کشته شود، در صورتی که قاتل او مشخص نباشد، دیه‏اش از بیت المال) ر بیت المال (پرداخت می‏گردد6) ر لوث (.

1. مجمع المسائل 2 154 /1. مهذّب الاحکام 441 /4؛ مستمسک العروة 3 453 /4. مناسک حج) مراجع (/110 م233. 4 204 م5 585. جواهر الکلام 320 - 317 /19؛ مناسک حج) مراجع (/ 305 - 304 م 6 780 - 778. جواهر الکلام 236 /42. جماعت: گروهی از مردم.

عنوان یاد شده به مناسبت در بابهای صلات، خمس، حج، احیاء موات، حدود و قصاص به کار رفته است.

صلات: خواندن نمازهای واجب با جماعت مستحب است1) ر نماز جماعت (.

از شرایط نماز جمعه گزاردن آن با جماعت است2) ر نماز جمعه (.

مستحب است در برخورد دو گروه با یکدیگر، گروهی که تعدادشان کمتر است بر گروه دیگر سلام کنند. 3

خمس: چنانچه گروهی به صورت مشترک، معدن یا گنجی را استخراج کنند، در صورتی که سهم هر یک به حدّ نصاب برسد، پرداخت خمس بر او واجب است؛ لیکن اگر مجموع سهام به حد نصاب برسد، آیا اخراج خمس آن بر سهامداران واجب است یا نه؟ مسئله اختلافی است. 4

حج: اگر جمعی که مُحرمند به صورت مشترک حیوانی را صید کنند5 یا گروهی که محرم نیستند، حیوانی را در حرم) ر حرم (صید کنند، بر عهده هر کدام یک کفّاره ثابت است. 6 برخی، در فرض دوم، در ثبوت کفّاره مستقل برای هر نفر، تردید کرده‏اند. 7

احیاء موات: گروهی که به طور مشترک و به قصد مالکیت، کانالی می‏کنند تا آب در آن جریان یابد، نسبت به آن حق اولویت پیدا می‏کنند و اگر آن را به دهانه آب متصل کنند، به گونه‏ای که آب بتواند در آن جاری شود، به طور مشاع مالک آن می‏شوند. 8

حدود: چنانچه فردی، گروهی را یک به یک قذف) ر قذف (کند، در ازای قذف هر فردی، حدّ قذف بر او ثابت می‏شود، و اگر همه را - به صورت گروهی - با یک لفظ قذف نماید، در صورتی که همه با هم از او شکایت کنند، یک حدّ بر او جاری می‏شود؛ اما اگر یکایک مطالبه حدّ کنند، در ازای مطالبه هر فرد، یک حدّ بر قذف کننده جاری می‏شود. 9

گروهی که وارث حدّ قذف هستند، با عفو بعض آنان، حدّ از قذف کننده ساقط نمی‏شود و افراد باقی مانده - حتی اگر یک نفر باشد - حقّ مطالبه آن را دارند. 10

________________________________________

102



قصاص: گروهی که به اشتراک فردی را کشته‏اند، اولیای مقتول می‏توانند همه آنان را قصاص کنند؛ لیکن باید مازاد بر دیه مقتول را به آنان بازگردانند. بنابر این، اگر قاتلان سه نفر باشند، ولیّ دم می‏تواند هر سه نفر را قصاص کند و بکشد؛ لیکن بر عهده او است که به هر یک از آنان دو سوم دیه را بپردازد. 11 حکم یاد شده در قصاص اعضا نیز جاری است. 12

) ر جمعیّت () ر اجتماع (

1. جواهرالکلام 20 /16. 4 118. 3 242 /11. 2 135 - 134 /13؛ کفایة الاحکام 209 /1 و 211؛ الحدائق الناضرة 331 /12؛ مستند الشیعة 61 /10؛ العروة الوثقی 5 252 - 251 /4. مستند الشیعة 200 /13؛ جواهر الکلام 6 268 /20. جواهر الکلام 7 295 /20. شرائع الاسلام 8 222 /1. جواهر الکلام 71 - 70. 12 66 /42. 11 425. 10 421 - 420 /41. 9 130 - 129 /38.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 113
  2. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 101

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «جمعیت ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

جماعت ( گروه مردم )، جمع ( گروه مردم )، گروه مردم

اعم

انسان ( فقه )

اخص

حزب ( فقه )

وابسته

اذان جمعی، ارتداد جمعی، بیمه گروهی، دعوی جمعی، رمایه جمعی، سرقت گروهی ( فقه )، عاریه به جمع، غصب اشتراکی، کاهش جمعیت، کنترل جمعیت، نماز جماعت، وصیت بر جمع، وکالت جمعی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جمعیت ( فقه ) به زیرصفحه جمعیت ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • رشد جمعیت , تنظیم خانواده و سقط جنین آرا و مبانی فقهی - حقوقی : صفحه 47، 63
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 101، 113