تغییر جنسیت
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تغییر جنسیت
تغییر جنسیّت: تبدیل ماهوی هر یک از مرد و زن به دیگری/ اصلاح جنسیت انسانهای دو جنسی با عمل جراحی و مانند آن.
هر انسانی در واقع از نظر جنسیّت یا مرد است و یا زن - هرچند برخی احتمال
وجود جنس سومی را که نه مرد باشد و نه زن بلکه محل اجتماع هر دو عنوان باشد، مطرح کردهاند - لیکن بعضی افراد بر حسب ظاهر، هویّت دو جنسی دارند. اینان دوگونهاند:
1. اشخاصی که یک جنسیت در آنان پنهان و جنسیت دیگر آشکار است، مانند کسی که در آغاز تولّد به ظاهر پسر بوده، لیکن با گذشت زمان، نشانههای زن بودن در او نمایان گشته است؛ بهگونهای که متخصّصان فن بر زن بودن وی گواهی داده و وجود آلت تناسلی را در او همچون قطعه گوشتی زاید شبیه آلت دانستهاند. عکس آن نیز ممکن است.
2. اشخاصی که آلت تناسلی مرد و زن، هر دو را دارند. در فقه از چنین کسی به خنثی) ر خنثی (تعبیر شده است و از دیرباز در کلمات فقها به تبعیّت روایات، مطرح است.
خنثی بر دو گونه است: مشکل و غیر مشکل. جنسیت خنثای مشکل - به دلیل عدم وجود علائم شرعی در وی که بتوان به یکی از دو جنس زن و مرد ملحق کرد - معلوم نیست. به همین دلیل احکام ذکر شده در فقه درباره او مبتنی بر احتیاط است؛ بر خلاف خنثای غیر مشکل که جنسیت وی به دلیل وجود علائم شرعی، شناخته شده است و در نتیجه به یکی از دو جنس مرد یا زن ملحق میشود.
تغییر) یا اصلاح (جنسیت افراد دو جنسی از هر دو قسم یادشده) خنثی و غیر خنثی (ممکن، بلکه در خارج واقع شده است؛ لیکن آیا تغییر حقیقی نسبت به کسی که در یک جنس کامل است امکان دارد یا نه؟ علم پزشکی نه تنها وقوع آن را نفی میکند بلکه آن را ممکن نمیداند. 1 عنوان تغییر جنسیت از مباحث جدید در دانش پزشکی است که فقها در بخش مسائل مستحدثه به برخی احکام آن اشاره کردهاند.
حکم: تغییر جنسیت افراد دو جنسیّتی بنابر تصریح گروهی فی نفسه جایز است. البتّه از مقدّمات حرام آن همچون لمس و نظر به عورت - جز به اندازهای که ضرورت اقتضا میکند - باید اجتناب کرد.
تغییر جنسیت نوع اوّل از افراد دو جنسیّتی، در حقیقت آشکار کردن واقعیت پوشیده است نه تغییر ماهوی؛ بنابر این با آشکار شدن جنس واقعیِ فرد، احکام آن بر او مترتّب میگردد، بلکه اگر پیش از حصول تغییر ظاهری، علم به جنسیت واقعی پیدا شود احکام آن جاری میگردد.
تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل نیز - که جنسیت او به سبب علائم شرعی محرز است - با عمل جراحی به منظور الحاق وی به جنسی که علائم شرعی اقتضا میکند، در واقع تغییر جنسیت نیست. در خنثای مشکل اگر عمل جراحی سبب بروز تنها آثار و خواص یکی از دو جنس گردد، خنثی به همان جنس ملحق و مشمول احکام آن میگردد.
البتّه در هیچ یک از اقسام یادشده، تغییری در جنسیت فرد به معنای نخست حاصل نشده، بلکه با عمل جراحی اموری که پنهان بوده آشکار گشته است که همان معنای دوم از تغییر جنسیت است.
تغییر جنسیت در اشخاص تک جنسیّتی بر فرض امکان آن آیا از نظر شرع جایز است یا نه؟ مسئله محل اختلاف است. بر فرض امکان و تحقّق این نوع تغییر که حقیقتاً عنوان تغییر جنسیت بر آن صادق است، مسائل و فروع بسیاری در ارتباط با ارث، نسب، زوجیت و جز آن مطرح است که بخشی از آنها از سوی برخی مورد توجّه و بررسی قرار گرفته است. 1
1. حقوق خانواده 2 38 /1. تحریر الوسیلة 628 - 626 /2؛ ارشاد السائل/ 170؛ صراط النجاة 330 /1 و 356؛ فصلنامه فقه اهل بیت، شماره 113 - 91 /7؛ مجلة فقه اهل البیت، شماره 55 - 23 /13.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 552
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- به لحاظ تغییر یافته:
- تغییر جنسیت اجیر، تغییر جنسیت عبد، تغییر جنسیت محارم
- به لحاظ جنس تغییر شونده:
- تغییر جنسیت خنثی، تغییر جنسیت زن، تغییر جنسیت مرد
- به لحاظ نوع تغییر:
- تغییر جنسیت ظاهری، تغییر جنسیت واقعی
وابسته
- ارث ( استحقاق )، اصلاح جنسیت، پیوند آلت زن به مرد، پیوند آلت مرد به زن، جراحی تغییر جنسیت، عده با تغییر جنسیت، مهریه با تغییر جنسیت، نکاح با تغییر جنسیت، نَسَب با تغییر جنسیت، ولایت با تغییر جنسیت
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تغییر جنسیت به زیرصفحه تغییر جنسیت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==magshow.php?kind=234
- احکام پزشکان و مشاغل مربوط به پزشکی : صفحه 47، 122، 123
- احکام پزشکی : صفحه 132، 136
- استفتائات پزشکی : صفحه 92
- الفقه و المسائل الطبیة : صفحه 117
- المسائل المستحدثة : صفحه 46
- تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 626، 628
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 552
- کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة : صفحه 105
- مجله فقه اهل بیت جلد 23 : صفحه 104، 131
- مجله فقه اهل بیت جلد 7 : صفحه 91، (106-107)
- پزشکی درآئینه اجتهاد : صفحه 91