تعارض منطوق و مفهوم مخالف

توضیح مفهومی

تعارض منطوق و مفهوم مخالف : تنافی منطوق یک دلیل با مفهوم مخالف دلیل دیگر

تعارض منطوق و مفهوم مخالف، مقابل تعارض منطوق و مفهوم موافق، و به معنای تنافی منطوق یک دلیل با مفهوم مخالف دلیل دیگر است؛ برای مثال، از یک سو، دلیل عامی به دلالت منطوقی می‌گوید: ' کل ماء طاهر ' که آب قلیل، کثیر، ملاقی با نجس و غیر ملاقی را شامل می‌شود، و از سوی دیگر، قضیه شرطیه‌ای وجود دارد که در مفهوم ظهور دارد، مانند: ' الماء اذا بلغ قدر کر لا ینجّسه شی ' که مفهوم مخالف آن عبارت است از: ' فاذا لم یبلغ الماء قدر کر ینجس بالملاقاة '.

در نتیجه، این مفهوم خاص با منطوق عام تعارض پیدا می‌کند.

اصولی‌ها در این که کدام یک از این دو بر دیگری مقدم است، اختلاف دارند:

برخی منطوق را مقدم می‌شمارند، زیرا دلالت منطوق اقوا است؛

برخی دیگر مفهوم را مقدم می‌دانند، به این دلیل که مفهوم، اخص است و اخص، اقوا از عام می‌باشد؛

گروهی دیگر معتقدند از آن جا که خاص، قرینه بر عام است، مقدم می‌شود، چون قرینه بر ذی القرینه مقدم است، هر چند ضعیف تر از آن باشد.

منابع

1. التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد 2 : صفحه 84
2. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

تعارض مفهوم و منطوق

وابسته

تعارض منطوق و مفهوم موافق

منابع

• التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة جلد 2 : صفحه 84