عملکردها

تزلزل

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

تَزَلزُل: قرار و ثبات نداشتن.

تزلزل، مقابل استقرار) ر استقرار (در کلمات فقها نسبت به وجوب، عقد، ملک و غیر آن به کار رفته و مراد از آن - با توجّه به آنچه بدان اضافه می‏شود - متفاوت است. از آن به مناسبت در بابهای اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، حج، تجارت، مضاربه و اجاره سخن رفته است.

تزلزل وجوب: حج با استطاعت) ر استطاعت (بر مکلّف واجب می‏شود؛ لیکن وجوب آن قبل از فرارسیدن موسم حج و تمکّن مستطیع از به جا آوردن حج در زمان آن، متزلزل است؛ از این‏رو چنانچه پیش از موسم یا در وقت برگزاری حج، استطاعت از بین برود، وجوب زایل می‏گردد.

در تعلّق وجوب زکات به چارپایان و نیز طلا و نقره، گذشت سال شرط است. سال نیز به تمام شدن یازده ماه و داخل شدن ماه دوازدهم تحقّق می‏یابد. در اینکه وجوب، با دخول ماه دوازدهم استقرار می‏یابد یا تا تمام شدن آن متزلزل است، اختلاف می‏باشد. 1

تزلزل عقد: به عقدِ برخوردار از خیار فسخ - خواه هر دو طرف حقّ خیار داشته باشند یا یکی از آن دو یا غیر آن دو) اجنبی (- عقد متزلزل گفته می‏شود. مقابل آن عقد مستقر قرار دارد که یا برخوردار از خیار نیست یا مدّت حقّ

________________________________________

462

خیار پایان یافته و یا اسقاط شده است2) ر خیار (.

گاهی به عقد جایز در مقابل عقد لازم به لحاظ اینکه ماهیّتش فسخ‏پذیر است عقد متزلزل اطلاق می‏گردد3) ر عقد (. برخی، معاطات) ر معاطات (را بیع متزلزل دانسته‏اند. 4

تزلزل ملک: تزلزل ملکیّت یا به سبب تزلزل عقد است، 5 مانند اینکه کالایی را به شرط خیار برای خود یا فروشنده یا هر دو بخرد. 6 در این صورت ملکیتِ خریدار نسبت به کالا و ملکیتِ فروشنده نسبت به بها متزلزل است و یا به سبب مشروط بودن ملکیّت تام به شرطی که هنوز حاصل نشده است، مانند ملکیّت زن نسبت به تمامی مهر قبل از دخول و تمکین از سوی وی، 7 یا مالکیت موجر نسبت به همه اجرت پیش از سپری شدن مدّت اجاره و تمکّن مستأجر از استیفای منفعتِ عین مورد اجاره در آن مدّت8 و یا بنابر قول مشهور مالکیتِ عامل نسبت به سهم خود به صِرف حصول آن و پیش از تبدیل سود به پول نقد و تقسیم آن بین خود و مالک. 9

ملکیّت تمامی مهر در عقد نکاح، با تحقّق دخول و تمکین، 10 و تمامی بهای اجاره در عقد اجاره، با گذشت مدّت اجاره و تمکّن مستأجر از استیفا11 و مقدار سهم عامل از سود در مضاربه، با تبدیل و تقسیم سودِ حاصل، 12 استقرار می‏یابد.

در اینکه استطاعت برای حج با ملک متزلزل حاصل می‏شود یا نه، اختلاف است. 13 این اختلاف در تعلّق زکات به ملک متزلزل نیز وجود دارد. 14

تزلزل نیّت: مراد، تردید و عدم جزم در نیّت است. در اینکه صحّت عمل عبادی - اعم از واجب و مستحب - مشروط به جزم در نیّت است و یا انجام دادن آن به احتمال مطلوبیت کفایت می‏کند، اختلاف است15) ر نیّت (.

1. مصباح‏الهدی 2 425 - 424 /9. مصباح الفقاهة 504 470 167 /7 و 3 519. حاشیة کتاب المکاسب) اصفهانی (4 287 /5. جواهر الکلام 5 224 /22. منهاج الفقاهة 6 82 /3. کتاب الخیارات) سید مصطفی خمینی (312 /2؛ کتاب البیع) امام خمینی (7 459 /5. الروضة البهیة 8 353 /5. العروة الوثقی 9 588 /2. مسالک الافهام 371 /4؛ الحدائق الناضرة 10 238 - 237 /21. الروضة البهیة 11 353 /5. العروة الوثقی

________________________________________

463

12 588 /2. مسالک الافهام 371 /4؛ الحدائق الناضرة 13 238 - 237 /21. تحریر الوسیلة 376 /1؛ فقه الصادق 14 73 - 72 /9. مستند الشیعة 15 32 - 28 /9. جامع المقاصد 177 - 176 /1؛ فقه الشیعة 228 /4.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 461

اصطلاح‌نامه

اعم

صفات ( فقه )

اخص

تزلزل عقد، تزلزل ملک، تزلزل نیت، تزلزل وجوب

وابسته

استطاعت حج، بیع متزلزل ( مقابل مستقر )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تزلزل به زیرصفحه تزلزل/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 461