تخیل ( پندار )

توضیح مفهومی

تخیُّل: حاضر ساختن صورت چیزی در ذهن/ پندار.

از تخیّل به معنای اوّل به مناسبت در باب صوم و حج سخن رفته است.

خارج کردن منیّ با قصد، به تخیّل صورتهای شهوت بر انگیز از مصادیق استمناء) ر استمناء (به شمار رفته و موجب بطلان روزه و ثبوت کفّاره) ر کفّاره (خواهد بود. 1

در حرمت استمناء بر مُحرم و موجب بودن آن برای کفّاره، فرقی بین اسباب آن از قبیل ملاعبه و تخیّل نیست. 2

بنابر تصریح برخی، بر حرمت صرف تخیّل صور شهوت انگیز بدون قصد انزال، دلیلی وجود ندارد؛ هرچند ترک آن - به جهت بیم وقوع در گناه - بهتر است. 3

) ر اخطار (

از تخیّل به معنای دوم در بابهایی نظیر اجتهاد و تقلید، طهارت و صلات به مناسبت سخن گفته شده است که به نمونه‏های از آن اشاره می‏شود.

اجتهاد و تقلید: هرگاه کسی از مجتهدی به خیال زید بودن تقلید کند، سپس معلوم شود عمرو بوده است، با مساوی بودن هر دو از جهت فضیلت، تقلیدش صحیح است؛ مگر آنکه تقلید، حیث تقیّد به زید داشته باشد؛ بدین معنا که قصدش تنها تقلید از زید بوده نه کسی دیگر. برخی در این فرض، صحّت تقلید

________________________________________

405

را مشکل دانسته‏اند، هرچند بسیاری قائل به صحّت آن شده‏اند. 4

طهارت: کسی که غسل جمعه را به خیال اینکه روز پنجشنبه است به جهت تقدیم آن بر روز جمعه، یا به خیال اینکه شنبه است به جهت قضا، انجام دهد، سپس معلوم شود روز جمعه بوده، غسلش صحیح است. 5

صلات: اگر نمازگزار به خیال اینکه نماز ظهر را خوانده است نماز عصر را شروع کند، سپس در اثنای عمل متذکّر شود که نماز ظهر را نخوانده است، می‏تواند نیّت خود را به نماز ظهر منتقل و نماز را به عنوان نماز ظهر تمام کند. 6

اگر نمازگزار عبارتی را به خیال ذکر یا دعا و یا قرآن بودن بخواند، سپس معلوم شود که کلام آدمی بوده است، در اینکه - به جهت گفتن آن - سجده سهو) ر سجده سهو (بر او واجب می‏گردد یا نه، اختلاف است. 7

1. جواهر الکلام 3 307 /18. 2 293 /16. ارشادالسائل/ 4 124. العروةالوثقی) و حواشی (12 /1؛ مستمسک العروة 5 64 /1. العروة الوثقی 7 522. 6 458 /1. العروة الوثقی) و حواشی () ج (393 - 392 /3.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 404

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «تخیل ( پندار )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

خیال ( فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تخیل ( پندار ) به زیرصفحه تخیل ( پندار )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 404