برائت عقلایی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
برائت عقلایی : بنای عقلا بر برائت ذمه مکلّف از تکلیف مشکوک، بعد از جست‌و‌جو
برائت عقلایی، عبارت است از بنای عقلا بر عدم مؤاخذه و کیفر مکلفی که تکلیف به او نرسیده است، که لازمه آن، مذمت عقاب کردن مکلف‌به دلیل مخالفت با تکلیف مشکوک می‌باشد.
به بیان دیگر، برائت عقلایی عبارت است از بنای عقلا بر برائت ذمه مکلف، نسبت به تکلیف مشکوک، در مواردی که بعد از جست‌و‌جوی از دلیل، شک او نسبت به تکلیف واقعی بر طرف نگردد.
نکته:
مشهور اصولی‌ها ' قبح عقاب بلا بیان ' را قاعده عقلی دانسته و آن را به عنوان دلیل عقلی بر برائت مطرح نموده‌اند؛ به خلاف صاحبان ' تحریرات فی الاصول ' و ' انوار الاصول ' که آن را قاعده عقلایی دانسته‌اند.
منابع
- جلد 3 : صفحه 384
- جلد 3 : صفحه 372
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 57
- فرهنگ نامه اصول فقه