بدعت ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
بدعت) تشریع(: بنیان نهادن عقیده یا عملی از پیش خود به نام دین.
بدعت عبارت است از نوآوری عقیده یا عملی در حوزه دین بدون استناد به منابع پذیرفته شده در استنباط احکام، همچون قرآن و سنّت معصومان علیهم السّلام که از آن به تشریع در دین نیز تعبیر میشود. مقابل بدعت، 'سنّت' قرار دارد که عبارت است از مجموعه عقاید، اخلاقیات و احکام عملی که رسول خدا صلّیاللَّه علیه وآله و امامان علیهم السّلام، پایه گذاری کردهاند. 1 از این عنوان در بابهایی مانند طهارت، صلات، صوم، حج، امر به معروف و نهی از منکر، تجارت و طلاق سخن رفته است.
حکم: حرمت بدعت از مسلّمات شریعت مقدّس اسلام و ضروری دین) ر ضروری (است؛ بلکه بدعت در حوزه عقاید گاه موجب کفر و شرک میگردد، مانند قول به تجسّم ذات خداوند متعال یا حلول او در کسی. 2 روایات بسیاری در نکوهش بدعت وارد شده است. مضمون برخی از آنها این است که: 'هر بدعتی گمراهی، و فرجام هر گمراهیای آتش است'؛ 3 'هیچ بدعتی نهاده نشده مگر آنکه در کنار آن سنّتی ترک شده است. '4
کتاب دربر دارنده بدعت از کتابهای ضالّه) ر کتب ضالّه (است، که هرگونه کسب با آن به فروختن، اجاره یا عاریه دادن و جز آنها، حرام و از بین بردن آن واجب است. 5
مصادیق: بعضی مصادیق روشن بدعت عبارت است از: اذان دوم یا سوم در روز جمعه6) ر اذان سوم (؛ گفتن جمله 'الصَلاةُ خَیْرٌ مِنَ النَّوْم' در اذان صبح؛ 7 خواندن نوافل شبهای ماه رمضان به جماعت8) ر نماز تراویح (؛ تقدّم خطبهها بر نماز در نماز عید فطر و
________________________________________
76
قربان9 و نیز بنیان نهادن قیاس) ر قیاس (، استحسان) ر استحسان (و مصالح مرسله) ر استصلاح (به عنوان ادلّه استنباط احکام شرعی.
وجوب مبارزه با بدعت: مقابله با بدعت به اظهار علم، بر عالمان دینی، واجب و کتمان علم، جز در موارد تقیّه) ر تقیّه (و خوف حرام است. در روایات آمده است: 'اگر عالم، به رویارویی با بدعتها برنخیزد و دانش خود را - به منظور روشن کردن افکار عمومی - عرضه نکند، دچار نفرین خداوند میشود. '10
بیزاری جستن از بدعتگذاران و ترک تعظیم آنان و نیز بر حذر داشتن مردم از نزدیک شدن و ارتباط با ایشان، واجب است. از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله نقل شده است که: 'چنانچه پس از من با بدعت گذاران برخورد کردید، از آنان بیزاری بجویید و آنان را بسیار دشنام دهید و به بدی یاد کنید تا در اسلام طمع فساد انگیز نورزند و نیز مردم را از ایشان بر حذر دارید که تحت تأثیر بدعتهای آنان قرار نگیرند'. در حدیثی دیگر آمده است: 'هرکس نزد بدعت گذاری برود و او را تعظیم نماید، سعی در نابودی اسلام کرده است. '11
1. عوائد الایّام/ 325؛ دانشنامه جهان اسلام 2 517 - 513 /2. عوائد الایّام/ 3 319. وسائل الشیعة 5 175 /16. 4 335 /8. جواهرالکلام79. 7 30/9. 6 59 - 56 /22 و 8 114-112. سؤال و جواب) یزدی (/ 9 77. جواهر الکلام 10 397 /11. وسائل الشیعة 267. 11 269 /.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 75
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
وابسته
- ارث بدعت گذار، استماع هجو، اظهار حق ( فقه )، امامت بدعت گزار، بدعت گزار ( فقه )، ترک امر و نهی، حبس بدعت گذار، سکوت در برابر بدعت، سنت (مقابل بدعت)، مبارزه با بدعت، نهی علمای دین از بدعت، هَجو بدعت گذار
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه بدعت ( فقه ) به زیرصفحه بدعت ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==index.php?catid=50