عملکردها

ام‌الکتاب ( قرآن )

از دانشنامه علوم اسلامی

توضیح مفهومی

ام‌الکتاب ( قرآن ) : یکی از اسامی و صفات قرآن

ام‌الکتاب سه بار در قرآن برای دو معنا ذکر شده است

1. لوح محفوظ (دو مورد) ؛ 2. اصل، عمده و اساس که منظور، قرآن کریم به‌ویژه آیات محکم آن است (یک مورد) .

بنابراین، یکی از اسامی و صفات قرآن «ام‌الکتاب» است که در آیه ذیل می‌فرماید: «هُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ»؛ «اوست کسی که این کتاب ( قرآن) را بر تو فرو فرستاد پاره‏ای از آن آیات محکم ( صریح و روشن) است آنها اساس کتابند و (پاره‏ای) دیگر متشابهاتند (که تاویل‏پذیرند)» (آل عمران// 7) .

علامه طباطبایی در باره وصف قرآن به «ام‌الکتاب» می‌گوید: «ام» به معنای اصلی است که همه چیز به آن بازمی‌گردد. به این دلیل به آیات محکمات «ام‌الکتاب» گفته شده است که برای تفسیر و تأویل آیات متشابه باید به آیات محکم رجوع شود، و «ام‌الکتاب» اضافه لامیه نیست؛ بلکه اضافه تبعیضیه است.

منابع

  1. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه 20
  2. تاریخ قرآن : صفحه 31
  3. التفسیر الکاشف جلد 2 : صفحه (12-13)

اصطلاح‌نامه

اعم

اسامی و صفات قرآن

منابع

  • التفسیر الکاشف جلد 2 : صفحه (12-13)
  • المیزان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه 20
  • تاریخ قرآن : صفحه 31