امثال سایر قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
امثال سایر قرآن : مَثَل‌های قرآنیِ رایج در گفتوگوهای روزانه
از آغاز تاریخ اسلام، برخی آیات و فقرات از نظر کمال بلاغت و انسجام و سهولت بیان و عمق معانی، نزد عرب و عجم ضرب‌المثل و زبانزد عام و خاص شده و در گفتوگوهای روزانه مردم شاهد مثال قرار گرفته است.
گاهی یک جمله کوتاه (نثر یا نظم) شامل پند و دستور یا یک قاعده اخلاقی است که مورد توجه خاص و عام قرار می‌گیرد و به دلیل سادگی، روانی و ایجاز، همگان آن را به‌کار می‌برند که به آن «ضرب‌المثل» (مثل سایر) گفته می‌شود.
برخی گفته‌اند منظور از مثل سایر، صورتی زنده از واقعه خارجی یا خیالی است که با کلماتی اندک و گویا ادا و همانند نشانه برای درک دیگر وقایع به‌کار گرفته شود.
شمس‌الخلافه در کتاب ~الآداب~ فهرستی از آیاتی را تهیه کرده که در قرن ششم در سراسر ممالک اسلامی یا لااقل در مصر، صورت مثل به خود گرفته است و برخی از آن‌ها همچنان زبانزد مسلمانان است.
برخی نیز فهرستی شامل 245 مَثَل از امثال سایر قرآن گردآوری کرده‌اند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1. «الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ» (حمد// 1) ؛ 2. «فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً» (بقره// 10) ؛ 3. «صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لاَ یَعْقِلُونَ» (بقره// 171) ؛ 4. «قُضِیَ الأَمْرُ» (بقره//210) ؛ 5. «فَبُهِتَ الَّذِی کَفَر» (بقره// 258) ؛ 6. «هَذَا فِرَاقُ بَیْنِی وَبَیْنِکَ» (کهف// 78) ؛ 7. «نُّورٌ عَلَی نُورٍ» (نور// 35).
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (486-495)
- مثل در قرآن کریم : صفحه 42
- امثال قرآن (فصلی از تاریخ قرآن کریم) : صفحه (66-67)
- امثال قرآن (فصلی از تاریخ قرآن کریم) : صفحه 48
- تفسیر امثال القرآن : صفحه 643
- تفسیر امثال القرآن : صفحه 451
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «امثال سایر قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: