اماله شونده

توضیح مفهومی

اماله شونده : مواضع اِعمال اِماله نزد قرّاء مشهور

مراد از 'اماله شونده'، حروفی از کلمات قرآن است که اماله در آنها اِعمال می‌شود. تعیین همه موارد اِعمال اماله، مربوط به کتب تألیف شده در باره اماله و علم قرائت است. اما مواردی که ضابطه مند است به شرح ذیل است:

حمزه وکسائی و خَلَف در موارد ذیل اماله می‌کردند:

1. هر الف منقلب از یاء (اعم از اسم و فعل) ، مثل: الهدی، الفتی، أبی، یخشی.

2. هر الف تأنیث بر وزن فُعلی (به ضمّ یا فتح یا کسر فاء) ، مثل: طوبی، تقوی، ذکری.

3. هر کلمه بر وزن فعالی (به ضمّ یا فتح فاء) ، مثل: سُکاری، نَصاری.

4. کلماتی که حرف آخر آن در مصحف موجود به صورت یاء نوشته می‌شود، مثل: بلی، متی، ویلتی، به استثنای: حتّی، إلی، علی، لدی، ما زکی.

5. معتل واوی که اول آن مضموم یا مکسور باشد، مثل: الضُحی، الرِّبا.

6. رؤوس آیاتِ یازده سوره دارای سیاق واحد: طه، النجم، معارج، قیامة، نازعات، عبس، أعلی، الشمس، اللیل، الضحی، العلق.

ابوعمرو هر کلمه‌ای را که حرف آخر آن، الف و قبل از آن حرف راء باشد (بر هر وزنی باشد) اماله کرده است، مثل: ذکری، سکاری، یری.

ابوعمرو و کسائی هر کلمه مجروری را که آخر آن، الف و راء باشد (خواه الف اصلی باشد یا زائده) اماله کرده‌اند، مثل: الدّار، الأبکار، أبصارهم، أوبارها، حمارک.

حمزه، الفِ عین الفعل صیغه فعل ماضی در 10 فعل را (هر جا و به هر صورت آمده باشد) اماله کرده است: زاد، شاء، جاء، خاب، رانَ، خاف، زاغ، طاب، ضاق، حاق.

کسائی، هاء تأنیث را در جایی اماله کرده است که متصل به یکی از پانزده حرفی باشد که در عبارت: «فجثت زینب لذود شمس» جمع شده و حرف قبل از آنها دارای وقف مطلق باشد، مثل: خلیفة، لجّة، ثلاثة، بغتة، أعزّة، خشیة، سنّة، حبّة، لیلة، لذّة، قسوة، بلدة، فاحشة، رحمة، خامسة.

منابع

1. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (318-320)

اصطلاح‌نامه

وابسته

اماله، اماله کننده

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (318-320)