اسم زمان

توضیح مفهومی

اسم زمان : اسم مشتق دلالت کننده بر زمان انجام فعل

اسمی که بر زمان وقوع حادثه یا زمان انجام فعلی دلالت می‌کند، اسم زمان نام دارد، مانند: ' مشرق ' و ' مغرب ' که به معنای زمان طلوع و غروب خورشید است و یا مانند: ' مقتل ' که به معنای زمان وقوع قتل می‌باشد.

اصولیون در مبحث مشتق، در این که آیا بحث حقیقت بودن مشتق در خصوص ' ما تلبس ' یا در اعم از ' ما تلبس و ما انقضی عنه ' در اسم زمان هم جریان دارد یا نه، اختلاف دارند.

اسم زمان هم مثل اسم فاعل، اسم مفعول، اسم مکان و اسم آلت، در بحث مشتق داخل است، اما در مورد اسم زمان اشکال ویژه‌ای وجود دارد که در موارد دیگر نیست و آن این که در همه موارد ذکر شده، همواره ذات حتی بعد از انقضای تلبس، باقی و ثابت است، مثل: ضارب (اسم فاعل) ، مضروب (اسم مفعول) ، مسجد (اسم مکان) و مفتاح (اسم آلت) ولی در اسم زمان، ذات چنین ثباتی ندارد؛ برای مثال، اگر عاشورای 61 هجری را به عنوان ' مقتل الحسین (ع) ' بدانیم، دیگر عاشورای سال 62 هجری و… را نمی‌توانیم ' مقتل الحسین (ع) ' بنامیم، چون هر یک ذات جداگانه و مخصوص به خود دارد؛ یعنی عاشورای 62 هجری، ذاتی مغایر با ذات عاشورای 61 هجری دارد.

بنا بر این، در اسم زمان، سخن از تلبس و انقضا پیرامون یک ذات ثابت نیست، بلکه بحث از تبدیل ذات به ذات دیگر است.

برخی از اصولی‌ها همانند مرحوم ' آخوند و ' محقق بروجردی ' به این اشکال پاسخ هایی داده‌اند.

منابع

1. کفایة الاصول : صفحه 58
2. اصول الفقه جلد 1 : صفحه (59-60)
3. الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 58
4. لغت نامه دهخدا جلد 2 : صفحه (2171-2172)
5. سیری کامل در اصول فقه جلد 2 : صفحه 523
6. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

اسما، مشتق ( اصول )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اسم زمان به زیرصفحه اسم زمان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 56
• اصول الفقه جلد 1 : صفحه 59
• الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 58
• المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 232
• انوار الاصول جلد 1 : صفحه 157، 158، 159، 160
• بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 367، 368، 369
• تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 82
• تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 103
• حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 99، 101
• سیری کامل در اصول فقه جلد 2 : صفحه 523
• شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه (124-125)
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 89
• کفایة الاصول : صفحه 58، 59
• لغت نامه دهخدا جلد 2 : صفحه (2171-2172)
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 230
• منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 331، 332
• نهایة الاصول : صفحه 72
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 128