استمرار نیت نماز
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استدامه نیّت: استمرار نیّت عمل عبادی از آغاز تا پایان آن.
مراد از استدامه نیّت در عمل عبادی که مانند نماز از اجزاء متعدّد ترکیب یافته، آن است که انجام دهنده عمل، نیّت آغازین خود را تا آخرین جزء آن استمرار بخشد. از این عنوان در بخش عبادات مانند باب‌های طهارت، صلات، صوم، حج و جز آن‌ها سخن رفته است؛ هر چند عمده مباحث آن در باب طهارت، مبحث نیّتِ وضو و نماز آمده است.
اقسام: استدامه نیّت بر دو قسم است:
1. فعلیّه: استمرار نیّت و همراه بودن آن با جزء جزء عمل عبادی تا پایان. از این نوع استدامه، به استدامه حقیقی نیز تعبیر شده است.
2. حکمیّه: استمرار حکم نیّت تا پایان عمل که منظور از آن نزد مشهور، منتقل نشدن از نیّت نخستین به نیّتی دیگر است و در نتیجه، باقی بودن اراده، هر چند اجمالی، کفایت می‌کند. 1 برخی آن را به باقی بودن بر حکم نیّت نخستین و عزم بر عمل به مقتضای آن، تعریف کرده‌اند. بر اساس تعریف مشهور، استدامه امری عدمی و بنا بر تعریف دیگر، امری وجودی می‌باشد. بعضی نیز تعریف دوم را به تعریف مشهور باز گردانده‌اند. 2
احکام: بنا بر تعریف نیّت به تصوّر عمل و احضار صورت آن در ذهن یا
________________________________________
407
قصد (اراده) عمل همراه با تصوّر آن، از آن جهت که استدامه فعلیّه آن، غیر ممکن یا بسیار دشوار است، استدامه حکمیّه آن تا پایان عمل واجب است، 3 لیکن بنا بر تعریف آن به قصد (اراده) نفسانی به عمل، استدامه حقیقی و فعلی نیّت - به معنای همراه بودن قصد و اراده نفسانی به عمل از آغاز و استمرار آن تا پایان - واجب است. 4
وجوب استدامه، شرطی است؛ یعنی صحّت عبادت متوقّف بر آن است. 5
(--' نیّت)
1 - مستمسک العروة 6 7.
2 - جواهر الکلام 2 105.
3 - 105 - 108.
4 - العروة الوثقی 1 620؛ مهذّب الاحکام 6 119 و مستمسک العروة 6 6.
5 - جواهر الکلام 2 105.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 406
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
منابع
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 1 : صفحه 102
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 3 : صفحه 108
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه 217
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 9 : صفحه 175
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 406
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 2 : صفحه 193
- مستمسک العروة الوثقی جلد 6 : صفحه 36
- مهذب الاحکام جلد 6 : صفحه 150