استعاره تهکمیه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استعاره تهکمیه : استعمال کلام در ضدّ یا نقیض معنای ظاهری آن به قصد استهزا
«استعاره تهکّمیه» یکی از اقسام «استعاره عنادیه» است. «تهکّم» در لغت به معنای استهزا، و نزد دانشمندان علم بدیع، سخنی است که در ضد معنای ظاهری‌اش یا نقیض آن به کار می‌رود؛ مثلاً ظاهرش جدی و باطنش شوخی است، یا ظاهرش مدح و باطن آن ذم است؛ یعنی در ظاهر سخنی می‌گویند که معنای ظاهری خوبی دارد و آن را به صورت جدی و قاطع بر زبان می‌آورند، ولی در واقع و باطن، معنای استهزایی یا مزاح را اراده می‌کنند؛ مانند: «إِنَّکَ لَأَنتَ الْحَلِیمُ الرَّشِیدُ» (هود// 87) . این کلام را قوم شعیب برای استهزا و تمسخر به او گفتند، که منظورشان از «حلیم رشید» گمراه و سفیه بود.
نیز ر.ک:استعاره عنادیه.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 155
- سر الادب فی مجاری کلام العرب : صفحه 113
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 941