ادات تفصیل
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات تفصیل : ادات بیانگر شرح و بسط سخن
تفصیل به معنای شرح و بسط سخن است. ادوات تفصیل که برای شرح و بسط کلام و یا تقسیم یک چیز به چند چیز به کار می‌روند، عبارتند از:
1. اَمّا (به فتح همزه) : معنای اصلی آن تفصیل است؛ مانند: «أَمَّا السَّفِینَةُ فَکَانَتْ لِمَسَاکِینَ … وَأَمَّا الْغُلَامُ فَکَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَیْنِ…وَأَمَّا الْجِدَارُ فَکَانَ لِغُلَامَیْنِ یَتِیمَیْنِ فِی الْمَدِینَةِ...»؛ «اما کشتی از آن بینوایانی بود....، و اما نوجوان پدر و مادرش (هر دو) مؤمن بودند …، و اما دیوار از آن دو پسر (بچه) یتیم در آن شهر بود…» (کهف// 79 - 82) .
2. اِمّا (به کسر همزه) : «... إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا»؛ «خواه شاکر باشد و پذیرا گردد یا ناسپاس» (دهر// 3) .
3. أو: برای تفصیل بعد از اجمال می‌آید؛ مانند: «وَقَالُواْ کُونُواْ هُودًا أَوْ نَصَارَی تَهْتَدُواْ...»؛ «و (اهل کتاب) گفتند یهودی یا مسیحی باشید تا هدایتیابید» (بقره// 135).
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 246
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 242
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 210
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 208
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 198
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 196