عملکردها

ادات اضراب

از دانشنامه علوم اسلامی

توضیح مفهومی

ادات اضراب : ادات بیانگر رویگردانی از جمله ماقبل

اِضراب یعنی رو‌یگردانی. ادات اضراب کلمه‌ای است که این معنا را افاده کند. این ادات با قرار گرفتن بر سر جمله، نوعی رویگردانی از جمله ماقبل را می‌رساند.

«بل» نمونه بارز اضراب در قرآن است. «بل» گاهی برای ابطال جمله قبل است؛ مانند: «أَمْ یَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ بَلْ جَاءهُم بِالْحَقِّ وَأَکْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ کَارِهُونَ»؛ «یا می‏گویند او جنونی دارد (نه) بلکه (او) حق را برای ایشان آورده و(لی) بیشترشان حقیقت را خوش ندارند» (مؤمنون// 70) .

گاهی نیز برای انتقال از غرضی به غرض دیگر است؛ مانند: «قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّی ** وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی ** بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا»؛ «رستگار آن کس که خود را پاک گردانید؛ و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز گزارد؛ لیکن (شما) زندگی دنیا را بر می‏گزینید» (اعلی// 14-16).

منابع

  1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 258
  2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 219

اصطلاح‌نامه

اعم

ادوات قرآن

منابع

  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 219
  • البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 258
  • البرهان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 204، (285-287)
  • قرآن ثقل اکبر : صفحه 94