ادات اسمی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات اسمی : اسماء شبیه حروف
ادوات اسمی به اسم‌هایی گفته می‌شود که به دلیل تشابه به حروف، در زمره ادات درآمده‌اند؛ مانند:
1. اذ: اسمی است برای زمان ماضی؛ مانند: «إِلاَّ تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِینَ کَفَرُواْ...»؛ «اگر او (پیامبر) را یاری نکنید قطعا خدا او را یاری کرد هنگامی که کسانی که کفر ورزیدند او را (از مکه) بیرون کردند» (توبه// 40) .
2. اُفّ: اسمی است که در وقت ملال و دل‌زدگی و کراهت از چیزی استعمال می‌شود؛ مانند: «... فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ...»؛ «به آنها (حتی) اُف مگو» (اسراء// 23) .
3. الآن: اسمی است برای زمان حاضر؛ مانند: «الآنَ خَفَّفَ اللّهُ عَنکُمْ...»؛ «اکنون خدا بر شما تخفیف داده» (انفال// 66) .
4. حاش: اسمی است که به معنای تنزیه به کار می‌رود؛ مانند: «... قُلْنَ حَاشَ لِلّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَیْهِ مِن سُوءٍ...»؛ «زنان گفتند منزه است خدا، ما گناهی بر او نمیدانیم» (یوسف// 51) .
ادات اسمی، در مقابل ادات حرفی و فعلی قرآن فراوانند، که برای رعایت اختصار از ذکر همه آنها خودداری شده است.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 171
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 166
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 271
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 247
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 207