اختصاص سود مضاربه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
اختصاص سود مضاربه : انحصار سود برای مالک یا عامل به عنوان شرط ضمن عقد مضاربه
شرط اختصاص سود مضاربه به مالک یا عامل در ضمن عقد مضاربه از دو جهت محل بحث است: 1- صحت و فساد چنین شرطی؛
2- نوع معامله در صورت فساد شرط.
درباره جهت اول - صحت و فساد - دو قول مطرح است:
الف: قول به فساد شرط و بطلان عقد مضاربه که قول فقهای امامیه است. [۱] دلیل این قول عبارت است از: 1- اجماعی که
علامه در تذکره آن را ادعا نموده است. [۲] 2- منافات شرط مذکور با مقتضای عقد مضاربه؛ زیرا، مقتضای عقد مضاربه براساس روایت اسحاق بن عمار اشتراک عامل و مالک در سود است. [۳]
ب: قول به صحت شرط که قول بعضی از علمای اهل سنت مانند مالک و احمد المرتضی در« شرح الازهر » است. [۴]
درباره جهت دوم - نوع معامله در صورت فساد شرط - دو نظریه مطرح است:
الف: قول به فساد معامله از باب مضاربه؛ چه شرط اختصاص، برای مالک و چه برای مضارب باشد. بنا بر این دیدگاه، تمام سود مضاربه متعلق به مالک مضاربه و اجرت المثل آن به عامل مضاربه تعلق می‌گیرد. [۵] دلیلی که برای این قول مطرح شده، اجماع است [۶] .
ب: قول به تبدیل معامله به بضاعت و قرض، در صورتی که شرط اختصاص سود برای مالک باشد و تبدیل معامله به قرض، در صورتی که شرط اختصاص سود، برای عامل مضاربه باشد. و در هر دو صورت تمام سود، متعلق به عامل مضاربه بوده و او نیز ضامن مال مضاربه است. [۷]
نکته: ابوالعباس از علامه در « مختلف » نقل کرده است که وی قائل به صحت شرط اختصاص سود مضاربه به یکی از متعاقدان است و این کلام از سوی محقق عاملی در « مفتاح الکرامه » مورد نقد قرار گرفته است.
پانوشت
- ↑ جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 365
- ↑ مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 687
- ↑ مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 6 : صفحه 688
- ↑ تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 2 : صفحه 235
- ↑ جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 365
- ↑ جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 79
- ↑ جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 365
منابع
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 78
- مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 687
- المبسوط فی فقه الامامیة جلد 3 : صفحه 173
- ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 310
- ریاض المسائل (ط.ج) جلد 9 : صفحه 90
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 2 : صفحه 235
- مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 688
- جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 79