آیه کلاله صیفی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه کلاله صیفی : آیه 176 نساء، در باره سهم‌الارث خواهر و برادر پدر و مادری؛ نازل شده در تابستان
به آیه 176 سوره نساء 'آیه کلاله صیفی' می‌گویند: «یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللّهُ یُفْتِیکُمْ فِی الْکَلاَلَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَکَ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَکَ وَهُوَ یَرِثُهَآ إِن لَّمْ یَکُن لَّهَا وَلَدٌ فَإِن کَانَتَا اثْنَتَیْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَکَ وَإِن کَانُواْ إِخْوَةً رِّجَالاً وَنِسَاء فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَیَیْنِ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ أَن تَضِلُّواْ وَاللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ»؛ «از تو (در باره کلاله) فتوا میطلبند بگو خدا در باره کلاله فتوا میدهد اگر مردی بمیرد و فرزندی نداشته باشد و خواهری داشته باشد نصف میراث از آن اوست و آن (مرد نیز) از او ارث میبرد اگر برای او ( خواهر) فرزندی نباشد پس اگر (ورثه فقط) دو خواهر باشند دو سوم میراث برای آن دو است و اگر (چند) خواهر و برادرند پس نصیب مرد مانند نصیب دو زن استخدا برای شما توضیح میدهد تا مبادا گمراه شوید و خداوند به هر چیزی داناست».
در باره کلاله دو آیه در قرآن هست که یکی در تابستان نازل شد و به آیه 'کلاله صیفی' معروف است (آیه 176 سوره بقره) ، و دیگری در زمستان نازل شد و 'آیه کلاله شتایی' نام گرفته است (آیه 12 سوره نساء) .
کلاله در اصطلاح به برادر و خواهر متوفا که از او ارث می‌برند اطلاق می‌شود. این آیه نیز مانند آیه کلاله شتایی مقدار ارث برادران و خواهران را بیان می‌کند؛ با این تفاوت که آیه کلاله شتایی (نساء// 12) ناظر به بیان سهم الارث برادران و خواهران مادری است؛ ولی این آیه (نساء// 176) ناظر به سهم الارث خواهران و برادران پدری و مادری یا پدری تنها است.
گواه مطلب این است که معمولاً کسانی که با واسطه به شخص متوفا وابسته‌اند، مقدار ارثشان به اندازه همان واسطه است؛ مثلاً در بحث ما، برادران و خواهران مادری به اندازه مادر (یک‌سوم) سهم می‌برند، و برادران و خواهران پدری و یا پدری و مادری، سهم الارث پدر را (دو سوم) می‌برند، و چون آیه 12 سوره نساء ارث کلاله (برادران و خواهران) را یک‌سوم دانسته و آیه 176 سوره نساء سهم کلاله را دو سوم دانسته است، درمی‌یابیم آیه 12 سوره نساء سهم الارث کلاله مادری و آیه 176 سهم الارث کلاله پدری یا پدری و مادری را با هم تشریع کرده است. این مطلب را روایات اهل‌بیت (ع) نیز تأیید کرده‌اند.
برخی گفته‌اند: آیه 'کلاله صیفی' آخرین آیه در باره احکام اسلامی است.
نیز ر.ک:آیه کلاله شتایی.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه (235-238)
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 5 : صفحه 153
- اسباب النزول : صفحه 146
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 86
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیه کلاله صیفی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه کلاله صیفی به زیرصفحه آیه کلاله صیفی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.