آیه لحوم

توضیح مفهومی

آیه لحوم : آیه 145 انعام، در باره حرمت برخی غذاها

به آیه 145 سوره انعام «آیه لحوم» می‌گویند: «قُلْ لا أَجِدُ فِی ما أُوحِیَ إِلَیَّ مُحَرَّماً عَلی‏ طاعِمٍ یَطْعَمُهُ إِلاَّ أَنْ یَکُونَ مَیْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنزِیرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَإِنَّ رَبَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛ «بگو در آنچه بر من وحی شده، هیچ حرامی بر کسی که غذایی می‏خورد نمی‏یابم بجز اینکه مردار باشد یا خونی که (از بدن حیوان) بیرون ریخته یا گوشت خوک که اینها همه پلیدند، یا حیوانی که در طریق گناه به هنگام سر بریدن، نام غیر خدا (نام بتها) بر آنها برده شده است، اما کسانی که ناچار شوند بدون اینکه بخاطر لذت باشد و یا زیاده از حد بخورند (گناهی بر آنها نیست) پروردگار تو آمرزنده مهربان است».

در این آیه، خوردن چهار چیز بر انسان حرام شده است: مردار، خون ریخته شده، گوشت خوک، و گوشت حیوانی که به نام غیر خدا ذبح گردد. در مورد چهارم، به جای ذکر کلمه حیوان، کلمه «فسق» آمده که به معنای خارج شدن از راه و رسم بندگی و اطاعت فرمان خدا است. ذکر این کلمه ممکن است اشاره به این باشد که گوشتهای حرام، اصولا بر دو دسته است، گوشتهایی که تحریم آنها به خاطر پلیدی و تنفر طبع و زیانهای جسمانی می‏باشد، و به آن «رجس» اطلاق می‏گردد، و گوشت هایی که نه پلید است و نه از نظر بهداشتی زیان‏آور، اما از نظر اخلاقی و معنوی نشانه بیگانگی از خدا و دوری از مکتب توحید است، و به همین دلیل نیز تحریم شده است. بنابراین نباید انتظار داشت که گوشتهای حرام، همیشه دارای زیانهای بهداشتی باشد، بلکه گاهی به خاطر زیانهای معنوی و اخلاقیش تحریم شده است، و از اینجا روشن می‏شود که شرائط ذبح اسلامی نیز بر دو گونه است، بعضی مانند بریدن رگهای چهارگانه و بیرون ریختن خون حیوان، جنبه بهداشتی دارد، و بعضی مانند رو به قبله بودن و گفتن «بسم اللَّه» و ذبح به وسیله مسلمان، جنبه معنوی.

در اینجا یک سؤال پیش می‏آید که چگونه تمام محرمات الهی در زمینه غذاها منحصر به چهار چیز شمرده شده است، با اینکه می‏دانیم غذاهای حرام منحصر به اینها نیست، گوشت حیوانات درنده و گوشت حیوانات دریایی (جز ماهی فلس‏دار) و مانند آنها همگی حرام هستند، در حالی که در آیه هیچ نامی از آنها به میان نیامده و محرمات منحصر به چهار چیز شمرده شده است؟

بعضی در پاسخ این سؤال گفته‏اند که به هنگام نزول این آیات در مکه، هنوز حکم تحریم سایر غذاهای حرام نازل نشده بود، ولی این جواب صحیح به نظر نمی‏رسد، گواه این سخن آنکه عین همین تعبیر یا شبیه آن در بعضی از سوره‏های مدنی نیز دیده می‏شود، مانند آیه 173 سوره بقره.

ظاهر این است که این آیه، تنها نظر به نفی احکام خرافی مشرکان دارد و به اصطلاح، «حصر اضافی» (یا نسبی) است، و به تعبیر دیگر آیه می‏گوید: محرمات الهی اینها هستند نه آنچه شما به هم بافته‏اید.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 6 : صفحه 12
2. التبیان فی تفسیر القرآن جلد 4 : صفحه 303
3. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 4 : صفحه 584
4. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 7 : صفحه 365
5. التفسیر الکبیر جلد 13 : صفحه 168
6. تفسیر نور الثقلین جلد 1 : صفحه 774
7. تفسیر القمی جلد 1 : صفحه 291

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه لحوم» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه 145 انعام

اعم

آیات الاحکام ( علوم قرآنی )، اسامی آیات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه لحوم به زیرصفحه آیه لحوم/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 350
• التبیان فی تفسیر القرآن جلد 4 : صفحه 303
• التفسیر الکبیر جلد 13 : صفحه 168
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 7 : صفحه 365
• تفسیر القمی جلد 1 : صفحه 291
• تفسیر نمونه جلد 6 : صفحه 12
• تفسیر نور الثقلین جلد 1 : صفحه 774
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 4 : صفحه 584
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 113