آیه فدیه

توضیح مفهومی

آیه فدیه : آیه 184 بقره، در باره کفاره روزه افراد ناتوان

به آیه 184 سوره بقره، «آیه فدیه» می‌گویند: «أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ عَلی‏ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعامُ مِسْکِینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»؛ «چند روز معدودی را (باید روزه بدارید) و کسانی که از شما بیمار یا مسافر باشند روزهای دیگری را (بجای آن روزه بگیرند) و بر کسانی که قدرت انجام آن را ندارند (همچون بیماران مزمن و پیر مردان و پیره زنان) لازم است کفاره بدهند، مسکینی را اطعام کنند، و کسی که کار خیر را پذیرا شود برای او بهتر است، و روزه داشتن برای شما بهتر است اگر بدانید».

بر اساس این آیه کسانی که بیمار یا مسافر باشند و روزه گرفتن برای آنها مشقت داشته باشد از گرفتن روزه هنگام مسافرت و بیماری معاف شده و باید روزهای دیگری را بجای آن روزه بگیرند، ولی کسانی که با نهایت زحمت باید روزه بگیرند (مانند پیر مردان‏

و پیر زنان و بیماران مزمن که بهبودی برای آنها نیست) لازم نیست مطلقا روزه بگیرند، بلکه باید بجای آن کفاره (فدیه) بدهند، و حداقل میزان این کفاره، اطعام یک نفر مسکین است.

بعضی این جمله را دلیل بر آن دانسته‌اند که روزه در آغاز تشریع، واجب تخییری بوده و مسلمانان می‏توانستند روزه بگیرند یا بجای آن فدیه بدهند تا تدریجا به روزه گرفتن عادت کنند و بعد این حکم نسخ‏ شده و صورت وجوب عینی پیدا کرده است. ولی ظاهر این است که این جمله تاکید دیگری بر فلسفه روزه است، و اینکه این عبادت- همانند سائر عبادات- چیزی بر جاه و جلال خدا نمی‏افزاید بلکه تمام سود و فائده آن عائد عبادت کنندگان می‏شود. شاهد این سخن تعبیرهای مشابه آن است که در آیات دیگر قرآن به چشم می‏خورد، مانند: «ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» که بعد از حکم وجوب نماز جمعه ذکر شده است (سوره جمعه آیه 9) .

و در آیه سوره عنکبوت می‏خوانیم: «وَ إِبْراهِیمَ إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»؛ «او به بت پرستان گفت: خدا را پرستش کنید و از او بپرهیزید، این برای شما بهتر است اگر بدانید».

به این ترتیب، جمله «أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ» خطاب به همه روزه‏داران است نه گروه خاصی از آنها.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 1 : صفحه 623
2. الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 1 : صفحه 177
3. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 2 : صفحه 493
4. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 2 : صفحه 9
5. التفسیر الکبیر جلد 25 : صفحه 241
6. تفسیر نور الثقلین جلد 1 : صفحه 163
7. تفسیر القمی جلد 1 : صفحه 66

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه فدیه» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه 184 بقره

اعم

آیات الاحکام ( علوم قرآنی )، اسامی آیات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه فدیه به زیرصفحه آیه فدیه/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 301
• التفسیر الکبیر جلد 25 : صفحه 241
• التمهید فی علوم القرآن جلد 8 : صفحه 142
• الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 1 : صفحه 177
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 2 : صفحه 9
• تفسیر القمی جلد 1 : صفحه 66
• تفسیر نمونه جلد 1 : صفحه 623
• تفسیر نور الثقلین جلد 1 : صفحه 163
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 22
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 2 : صفحه 493
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 277