آیه رجم

توضیح مفهومی

آیه رجم : آیه ادعاییِ مدعیان نسخ تلاوت، در باره سنگسار پیرمردان و پیرزنان زناکار

یکی از موارد ادعایی مدعیان نسخ تلاوت، «آیه رجم» است. این عده به یک خبر مجعول در این باره استشهاد کرده‌اند که عمر معتقد بود از قرآن آیه رجم جا مانده که عبارت است از: «الشیخ و الشیخة اذا زنیا فارجموهما البتّة نکالاً من الله و الله عزیز حکیم؛ هر گاه پیرمرد و پیرزن زنا کنند قطعاً آن‌ها را سنگسار کنید! و این عذابی است از سوی خدا، و خداوند عزیز و حکیم است».

در نقل دیگری عمر می‌گوید: به درستی که این آیه همراه آیات دیگری نازل شده بود و ما آن‌ها را در مصحف می‌خواندیم؛ لیکن با وفات پیامبر (ص) آیات زیادی از دست رفت. دلیل آیه بودن رجم آن است که پیامبر (ص) ، ابوبکر و من به مقتضای آیه عمل، و حکم رجم را اجرا کردیم.

در ردّ این ادعا گفته شده است:

1. هر کس این عبارت را برای نخستین بار بشنود، یقین می‌کند که عبارتی ساختگی بوده، قابل مقایسه با کلام خداوند (که در نهایت فصاحت و بلاغت است) نیست. برای نمونه در آیه ادعایی آمده است: «الشیخ والشیخة إذا زنیا فارجموهما» و «فاء» در «فارجموهما» فاقد هر نکته ادبی است؛ زیرا «فاء» در صورتی می‏آید که از جمله قبل شرطیّت استفاده شود؛ نظیر آیه: «الزَّانِیَةُ وَ الزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَةٍ» (نور//2) که عبارت: «الزانیة و الزانی» مفید شرطیت است؛ گویا گفته شده است: «إن زنی الرجل و زنت المرأة فاجلدوهما». در اینجا جای «فاء» است، اما وقتی به شرط تصریح شود، چنان‏که برخی گفته‏اند آوردن «فاء» فاقد هر گونه نکته ادبی است.

2. پیامبر اکرم (ص) برای نگارش قرآن، کاتبان مخصوصی داشت که آیات را ‌نوشته، مصحف را تدوین می‌کردند؛ چطور این آیه از قلم آنان افتاد؟ ! افزون بر این، تعدادی از صحابه در زمان رسول اکرم (ص) برای خود مصحف‌هایی تهیه کرده بودند و حافظانی نیز قرآن را جمع و حفظ کرده بودند و هیچ آیه‌ای از قلم آنان جا نمانده است؛ چطور شد تنها مجعوله رجم از ذهن و قلم آنان افتاد؟ !

3. محتوای این عبارت به اصطلاح «آیه رجم» با احکام شرعی سازگاری ندارد؛ زیرا این عبارت می‌گوید: شیخ و شیخه یعنی افراد چهل سال به بالا (چون در لغت به فرد چهل سال به بالا تعبیر شیخ می‌شود) اگر زنا کنند رجم می‌شوند. ظاهرش این است که اگر همسر هم نداشته باشند و شرایط احصان فراهم نباشد، سنگسار می‌شوند؛ و این مخالف حکم فقهی غیرمحصن است.

4. طبق روایتی، زنی به نام شراحه (یا: سراجه، سراقه) هَمْدانی مرتکب فحشاء شد. حضرت امیرمؤمنان (ع) او را در روز پنجشنبه تازیانه زد و در روز جمعه سنگسار کرد؛ آنگاه فرمود که من این زن را به حکم قرآن تازیانه زدم و به حکم سنت پیامبر (ص) او را سنگسار کردم.

براساس این روایت، اگر حکم سنگسار برگرفته از قرآن باشد، چنان‏که خلیفه دوم مدعی آن بود، حضرت علی (ع) نمی‏بایست میان حکم تازیانه و حکم سنگسار تفکیک کند و رجم را به سنت پیامبر (ص) مستند سازد.

منابع

1. مقدمتان فی علوم القرآن : صفحه 79
2. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 35
3. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 86
4. حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه (276-282)
5. صیانة القرآن من التحریف : صفحه 125
6. البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 304
7. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 213
8. التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (280-281)
9. مسند الامام احمد جلد 1 : صفحه 141
10. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل جلد 18 : صفحه 42
11. صحیح البخاری جلد 6 : صفحه 2503
12. المحلی جلد 11 : صفحه 234

اصطلاح‌نامه

اعم

آیات منسوخالتلاوه

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه رجم به زیرصفحه آیه رجم/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 71، 79
• اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد : صفحه (220-221)
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 82، 86
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 35
• البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 304
• البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 202
• التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (280-281)، 292
• التمهید فی علوم القرآن جلد 8 : صفحه 26، 137
• المحلی جلد 11 : صفحه 234
• حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه (276-282)
• صحیح البخاری جلد 6 : صفحه 2503
• صیانة القرآن من التحریف : صفحه 125
• مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل جلد 18 : صفحه 42
• مسند الامام احمد جلد 1 : صفحه 141
• مقدمتان فی علوم القرآن : صفحه 79
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 213
• پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی جلد 1 : صفحه 267