آیه جلباب

توضیح مفهومی

آیه جلباب : آیه 59 سوره احزاب، در باره حجاب گرفتن زنان به وسیله چادر یا روسری بلند

به آیه 59 سوره احزاب «آیه جلباب» گفته می‌شود: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلابِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً»؛ «ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلبابها (روسری‏های بلند) خود را بر خویش فرو افکنند، این کار برای اینکه (از کنیزان و آلودگان) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است و (اگر تا کنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده) خداوند همواره غفور و رحیم است».

در تفسیر علی بن ابراهیم در شان نزول آیه نخست چنین آمده است: آن ایام زنان مسلمان به مسجد می‏رفتند و پشت سر پیامبر (ص) نماز می‏گذاردند، هنگام شب موقعی که برای نماز مغرب و عشا می‏رفتند بعضی از جوانان هرزه و اوباش بر سر راه آنها می‏نشستند و با مزاح و سخنان ناروا آنها را آزار می‏دادند و مزاحم آنان می‏شدند، آیه فوق نازل شد و به آنها دستور داد حجاب خود را به طور کامل رعایت کنند تا به خوبی شناخته شوند و کسی بهانه مزاحمت پیدا نکند.

در اینکه منظور از شناخته شدن چیست؟ دو نظر در میان مفسران وجود دارد که منافاتی با هم ندارند:

نخست اینکه در آن زمان معمول بوده است که کنیزان بدون پوشیدن سر و گردن از منزل بیرون می‏آمدند، و از آنجا که از نظر اخلاقی وضع خوبی نداشتند گاهی بعضی از جوانان هرزه مزاحم آنها می‏شدند، در اینجا به زنان آزاد مسلمان دستور داده شد که حجاب اسلامی را کاملا رعایت کنند تا از کنیزان شناخته شوند و بهانه‏ای برای مزاحمت به دست هرزگان ندهند. بدیهی است مفهوم این سخن آن نیست که اوباش حق داشتند مزاحم کنیزان شوند، بلکه منظور این است که بهانه را از دست افراد فاسد بگیرند.

دیگر اینکه هدف این است که زنان مسلمان در پوشیدن حجاب سهل‏انگار و بی اعتنا نباشند مثل بعضی از زنان بی بند و بار که در عین داشتن حجاب آن چنان بی‏پروا و لاابالی هستند که غالبا قسمتهایی از بدنهای آنان نمایان است و همین معنا، توجه افراد هرزه را به آنها جلب می‏کند.

در اینکه منظور از «جلباب» (به کسر و فتح جیم) چیست مفسران و ارباب لغت چند معنا برای آن ذکر کرده‏اند:

1. ملحفه (چادر) و پارچه بزرگی که از روسری بلندتر است و سر و گردن و سینه‏ها را می‏پوشاند؛ 2. مقنعه و خمار (روسری) ؛ 3. پیراهن گشاد.

گر چه این معانی با هم متفاوتند ولی قدر مشترک همه آنها این است که بدن را به وسیله آن بپوشاند. اما بیشتر به نظر می‏رسد که منظور پوششی است که از روسری بزرگتر و از چادر کوچکتر است چنان که نویسنده ~لسان العرب~ روی آن تکیه کرده است.

و منظور از: 'یُدنینَ' (نزدیک کنند) این است که زنان 'جلباب' را به بدن خویش نزدیک سازند تا درست آنها را محفوظ دارد، نه اینکه آن را آزاد بگذارند به طوری که گاه و بیگاه کنار رود و بدن آشکار گردد، و به تعبیر ساده، لباس خود را جمع و جور کنند.

به هر حال از این آیه استفاده می‏شود که حکم 'حجاب و پوشش' برای آزاد زنان قبل از این زمان نازل شده بود، ولی بعضی روی ساده‏اندیشی درست مراقب آن نبودند. آیه فوق تاکید می‏کند که در رعایت آن دقیق باشند. و از آنجا که نزول این حکم، جمعی از زنان با ایمان را نسبت به گذشته پریشان می‏ساخت، در پایان آیه می‏افزاید: «خداوند همواره غفور و رحیم است». هر گاه از شما تا کنون در این امر کوتاهی شده چون بر اثر جهل و نادانی بوده است خداوند شما را خواهد بخشید، توبه کنید و به سوی او باز گردید، و وظیفه عفت و پوشش را به خوبی انجام دهید.

نیز ر.ک:آیه حجاب.

منابع

1. لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 162
2. اسباب النزول : صفحه 245
3. تفسیر نمونه جلد 17 : صفحه 426
4. تفسیر نور الثقلین جلد 4 : صفحه 307
5. تفسیر القمی جلد 2 : صفحه 196
6. مفردات الفاظ القرآن : صفحه 94
7. لسان العرب جلد 1 : صفحه 273
8. مجمع البحرین جلد 1 : صفحه 240

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه جلباب» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه 059 احزاب

اعم

آیات الاحکام ( علوم قرآنی )، اسامی آیات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه جلباب به زیرصفحه آیه جلباب/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسباب النزول : صفحه 245
• المفردات فی غریب القرآن جلد 1 : صفحه 199
• تفسیر القمی جلد 2 : صفحه 196
• تفسیر نمونه جلد 17 : صفحه 426
• تفسیر نور الثقلین جلد 4 : صفحه 307
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 162
• لسان العرب جلد 1 : صفحه 273
• مجمع البحرین جلد 1 : صفحه 240
• مجمع البحرین جلد 2 : صفحه 24
• مفردات الفاظ القرآن : صفحه 94