آیات مکّی در باره اهل مدینه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیات مکّی در باره اهل مدینه : آیاتی با ملاک‌های مکّی، خطاب به مردم مدینه
جلال‌الدین سیوطی و دیگران، به نقل از حسن بن محمد بن حبیب نیسابوری (صاحب کتاب ~التنبیه علی فضل علوم القرآن~) در دسته‌بندی آیات، از تقسیم آیات قرآن به 'آیات مکّی در باره اهل مدینه' و 'آیات مدنی در باره اهل مکه' نام برده‌اند.
مراد از 'آیات مکّی در باره اهل مدینه'، آیاتی است که به لحاظ معیار مشهور (ملاک زمان و مکان) مکّی به شمار آمده ولی مخاطب آن اهل مدینه‌اند و در باره آنان سخن می‌گویند؛ و به عکس، 'آیات مدنی در باره اهل مکه' آیاتی است که طبق معیار مشهور، مدنی است؛ یعنی پس از هجرت و در شهر مدینه نازل شده‌اند؛ ولی در باره مردم مکه سخن می‌گویند.
برای قسم دوم این مثال‌ها را ذکر کرده‌اند:
1. آیه اوّل سوره ممتحنه: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاء تُلْقُونَ إِلَیْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ کَفَرُوا بِمَا جَاءکُم مِّنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِیَّاکُمْ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِن کُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِی سَبِیلِی وَابْتِغَاء مَرْضَاتِی تُسِرُّونَ إِلَیْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَیْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ وَمَن یَفْعَلْهُ مِنکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِیلِ»؛ «ای کسانی که ایمان آوردهاید دشمن من و دشمن خودتان را به دوستی برمگیرید (به طوری) که با آنها اظهار دوستی کنید و حال آنکه قطعا به آن حقیقت که برای شما آمده کافرند (و) پیامبر (خدا) و شما را (از مکه) بیرون میکنند که (چرا) به خدا پروردگارتان ایمان آوردهاید اگر برای جهاد در راه من و طلب خشنودی من بیرون آمدهاید (شما) پنهانی با آنان رابطه دوستی برقرار میکنید در حالی که من به آنچه پنهان داشتید و آنچه آشکار نمودید داناترم و هر کس از شما چنین کند قطعا از راه درست منحرف گردیده است».
این آیه که در مدینه نازل شده، در حق حاطب بن ابی بلتعه، و خطاب به اهل مکّه است.
2. آیات سوره رعد، که در مدینه نازل شده، ولی خطاب به اهل مکّه است.
3. آیات اول سوره توبه تا آیه 28 (إنّما المشرکون نجس...) ، که در مدینه نازل شده، ولی خطاب به مشرکان اهل مکّه است.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 195
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 101
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 36
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 74
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات مکّی در باره اهل مدینه به زیرصفحه آیات مکّی در باره اهل مدینه/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.