آیات استدراج
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیات استدراج : آیات بیانگر عذاب تدریجی گناهکاران
'استدراج' در لغت به معنای نزدیک شدن و نزدیک کردن، و در اصطلاح به معنای پایین آوردن تدریجی درجات یک فرد است، تا جایی که بدبختی‌اش به نهایت برسد و در ورطه هلاکت بیفتد. هر گاه خدای تعالی بخواهد با کسی چنین کند پیاپی به او نعمت می‌دهد. شخص نیز به مقدار آن نعمت، سرگرم و از سعادت خود غافل شده، در شکر آن کوتاهی و کم‌کم خدای صاحب‌نعمت را فراموش می‌کند. خداوند پس از اعطای نعمت، به او مهلت می‌دهد تا سرانجام به کیفر برسد؛ از این رو 'استدراج' با 'امهال' همراه است.
واژه 'استدراج' در دو آیه از قرآن کریم به صورت فعل به کار رفته است که به آن‌ها 'آیات استدراج' می‌گویند که عبارتند از:
1. آیه 182 سوره اعراف: «وَالَّذِینَ کَذَّبُواْ بِآیَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لاَ یَعْلَمُونَ»؛ 'و کسانی که آیات ما را تکذیب کردند به تدریج از جایی که نمیدانند گریبانشان را خواهیم گرفت'.
2. آیه 44 سوره قلم: «فَذَرْنِی وَمَن یُکَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِیثِ سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ»؛ 'پس مرا با کسی که این گفتار را تکذیب می‌کند واگذار به تدریج آنان را به گونهای که در نیابند (گریبان) خواهیم گرفت'.
نویسنده کتاب ~التمهید فی علوم القرآن~ 24 آیه از آیات قرآن را برمی‌شمارد که یا به تصریح یا به تلویح و اشاره، بر 'استدراج' دلالت دارند:
آیات 182 و 183سوره اعراف؛ آیات 44 و 45سوره قلم؛ آیات 178، 196و 197سوره آل‌عمران؛ آیه 32 سوره رعد؛ آیات 44 و 48سوره حج؛ آیه 44 سوره انعام؛ آیه 85 سوره توبه؛ آیه 48 سوره هود؛ آیات54 تا 56 سوره مؤمنون؛ آیه 3 سوره حجر؛ آیه 46 سوره مرسلات؛ آیات 15 تا 17 سوره طارق؛ آیات 33 تا 35 سوره زخرف.
منابع
- التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (280-283)
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 347
- تفسیر نمونه جلد 7 : صفحه (32-35)
- تفسیر نمونه جلد 24 : صفحه (415-417)
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات استدراج به زیرصفحه آیات استدراج/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.