آداب ( رفتار شایسته)
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
آداب: رفتارها و گفتار‌های شایسته/ تأدیب و تنبیه /علوم ادبی.
آداب در ابواب متعدّد در همان معنای لغوی استعمال شده است، لیکن با توجه به تعدّد معنای لغوی، آن چه در بیشتر
ابواب فقه منظور فقیهان است، مجموع رفتارها و خصلت‌های شایسته‌ای است که فعل یا ترک آن‌ها از دیدگاه شارع مقدّس، موجب حسن و کمال فعلی می‌شود که حکم شرعی به آن تعلّق گرفته است مانند آداب نماز، روزه، زیارت، جهاد و تخلّی.
آداب در باب حدود و تعزیرات، معنای ادب کردن را می‌دهد، حتی برخی فقیهان در عنوان این باب، واژه آداب را جایگزین کلمه تعزیرات کرده و نوشته‌اند: کتاب الحدود و الآداب. 1
آداب در باب تجارت، در بحث فروختن کتاب‌های مربوط به ادب یا آموزش آداب و گرفتن مزد در برابر آن، در معنای علوم آدبی به کار رفته است. 2
آداب به معنای اول، گاه به عنوان عملی مستقل نگریسته شده است مانند نظافت کردن و ناخن گرفتن، و گاه صفت رفتاری در فعلی است از قبیل آداب غَذا خوردن. در بعضی آداب مانند غسل جمعه و زیارت و احرام قصد قربت معتبر است، ولی در بعضی دیگر مانند آداب تجارت، معتبر نیست.
از بررسی کلمات فقیهان و کاربرد این واژه در فقه بر می‌آید که آداب، اعم از احکام لزومی و غیر لزومی است یعنی هم مستحبّات و مکروهات را در بر می‌گیرد و هم واجبات و محرّمات را مانند آداب تخلّی که ضمن آن، واجبات و محرّمات آن نیز ذکر شده است؛ 3 هر چند اصل وجوب یا حرمت فعلی مانند وجوب نماز و حرمت زنا، ادب نامیده نمی‌شود.
در بیشتر کتاب‌ها و ابواب فقهی، عنوانی برای بیان آداب آن قرار داده شده است مانند آداب نماز، روزه، حج، جهاد، اعتکاف، دعا، تجارت، قضاء، ازدواج، معاشرت، خوابیدن، سفر، زیارت، احتضار، تکفین، دفن، و دیگر عناوینی که به فعل مکلّف تعلّق گرفته است و در مدخل مربوط از آن‌ها بحث خواهد شد.
1- المقنعة 774 و المراسم العلویة 251.
2 - الروضه البهیة 3 71.
3 - الحدائق الناضرة 2 2.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 108
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آداب ( رفتار شایسته )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آداب تخلّی، آداب خواب ( فقه )، آداب رضاع ( فقه )، آداب سفر ( فقه )، آداب مسجد ( فقه )، آداب معاشرت ( فقه )، آداب ولادت ( فقه )
- به لحاظ سیاسات:
- آداب آشامیدن ( فقه )، آداب خوردن ( فقه )، آداب ذبح، آداب قصاص، آداب قضاوت، آداب مهمانی، آداب نحر
- به لحاظ طهارت:
- آداب استحمام ( فقه )، آداب غسل میت ( فقه )، آداب وضو ( فقه )
- به لحاظ عبادات:
- آداب احرام ( فقه )، آداب استخاره، آداب جهاد، آداب دعا ( فقه )، آداب روزه ( فقه )، آداب زیارت معصوم ( ع )، آداب سلام ( فقه )، آداب قرائت قرآن ( فقه )، آداب نماز ( فقه )
- به لحاظ مرگ:
- آداب احتضار ( فقه )، آداب تشییع جنازه ( فقه )، آداب تکفین ( فقه )، آداب دفن میت
- به لحاظ معاملات:
- آداب کسب، آداب نکاح ( فقه )
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آداب ( رفتار شایسته) به زیرصفحه آداب ( رفتار شایسته)/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==magshow.php?kind=191