عملکردها

چوپان

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۲۰ فوریهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۱۴:۳۰ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

چوپان

چوپان: شبان، گله بان.

از آن به مناسبت در بابهای صلات، حج، اجاره، ضمان و حدود سخن گفته‏اند.

صلات: چوپانی که برای چرانیدن گوسفندان مکانی معیّن ندارد و پیوسته در سفر است، نمازش تمام و روزه‏اش صحیح است. 1

حج: از مناسک حج، بیتوته در منی، شبهای یازدهم و دوازدهم و برای برخی، سیزدهم ذیحجّه است. بعضی، از جمله چوپانی که چارپایانش در شب نیاز به چریدن دارند از این حکم استثنا شده‏اند. برخی گفته‏اند: جواز ترک بیتوته برای چوپان مشروط به نبودن وی در منی هنگام مغرب است، وگرنه، بر وی نیز بیتوته واجب خواهد بود؛ لیکن در مقابل، گروهی دیگر ملاک جواز ترک بیتوته را نیازمندی چارپایان به چریدن در شب دانسته‏اند. بنابر این، در صورت نیاز، ترک بیتوته مطلقا جایز است. 2

نیز از مناسک حج، رمی جمرات) ر رمی جمره (است که باید در روز انجام گیرد و رمی در شب کفایت نمی‏کند، مگر برای صاحبان عذر که چوپان از آن جمله شمرده شده است. 3

احرام بستن برای ورود به مکّه واجب است؛ لیکن کسانی مانند چوپان که به اقتضای کارشان دائم در ترددند، از این حکم مستثنا هستند. 4

اجاره: چوپانی که برای چرانیدن تعدادی مشخص از گوسفندان - مثلاً صد گوسفند موجود - اجیر شده، موجر نمی‏تواند گوسفندانی دیگر یا بیشتر از تعداد موجود را برای چرانیدن به چوپان تحمیل کند و در صورت تلف شدن همه یا بعض گوسفندان، عقد در صورت نخست، کلّاً و در صورت دوم نسبت به همان بعض باطل می‏شود و مالک نمی‏تواند گوسفندانی دیگر را جایگزین آنها کند؛ چنان که بر چوپان چرانیدن بچه‏های آن گوسفندان که بعدها به دنیا می‏آیند نیز واجب نخواهد بود؛ لیکن اگر عقد اجاره مطلق باشد، تعداد نیز مشخّص نباشد، چرانیدن آن تعداد از گوسفندان که بر حسب متعارف یک چوپان می‏چراند، بر اجیر واجب است؛

چنان که چرانیدن بچه گوسفندان نیز - هرچند بعد متولد شوند - بر چوپان واجب خواهد بود و در صورت تلف شدن همه یا بعض آنها، موجر می‏تواند گوسفندانی دیگر جایگزین آنها کند. 5

ضمان: چوپان، امین به‏شمار می‏رود. بنابر این، ضامن گوسفندان تلف شده نیست، مگر آنکه کوتاهی کرده باشد، مانند آنکه گوسفندان را در غیر مرتع تعیین شده بچراند یا بیش از حدّ متعارف آنها را بزند. 6 اگر گوسفندان به زراعت کسی خسارت وارد کنند چوپان ضامن است نه مالک. 7

حدود: از شرایط ثبوت حدّ سرقت) قطع انگشتان (آن است که مالِ به سرقت رفته در حرز) ر حرز (باشد. در اینکه اِشراف چوپان بر گلّه و نگاه کردن به آن حرز محسوب می‏شود یا نه، اختلاف است. 8

1. جواهر الکلام 268 /14؛ العروة الوثقی 453 /3 و 2 459. الحدائق الناضرة 303 /17؛ جواهر الکلام 13 - 12 /20؛ تحریرالوسیلة 3 454 /1. الحدائق الناضرة 308 - 307 /17؛ جواهر الکلام 4 20 /20. کشف اللثام 304 /5؛ جواهر الکلام 5 449 - 448 /18. المبسوط 251 - 250 /3؛ جواهر الفقه/ 6 136 - 135. المبسوط 7 244 /3. تحریر الوسیلة 8 193 - 192 /2. جواهر الکلام 514 - 513 /4.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 185

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «چوپان» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

راعی

اعم

کثیر السفر

وابسته

اجاره چوپان، رمی جمرات چوپان، سفر چوپان، نماز چوپان

منابع

  • تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 255
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 14 : صفحه 269
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 185
  • مجمع الفائدة و البرهان جلد 3 : صفحه 382، 388
  • مستمسک العروة الوثقی جلد 8 : صفحه 86
  • مهذب الاحکام جلد 9 : صفحه 213