عملکردها

حرز ( مکان مطمئن )

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۲۰ فوریهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۱۴:۳۰ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

حرز

حِرز: جای مطمئن/ نوشته‏ای در بردارنده اذکاری خاص برای دفع آفات و بلاها) ر تعویذ (.

حرز به مفهوم نخست، به معنای محلّ امن و مطمئن جهت حفظ مال از دستبرد دیگران است؛ از این رو، هنگامی که چیزی را در جای مطمئنی می‏گذارند و بدین وسیله آن را از دستبرد دیگران محفوظ می‏دارند، می‏گویند آن را احراز کرده‏اند. 1

حرزِ هر مالی در عرف متناسب با آن مال است، به عنوان مثال، حرز طلا و جواهر، پول و اشیای قیمتی، صندوق محکم قفل دار؛ حرز لوازم خانه و اجناس درون مغازه، اتاق، کمد و مغازه و حرز چهار پایان محلّ نگهداری آنها، مانند طویله و اسطبل است. 2 بنابر این، جاهایی که آمد و شد در آنها همگانی است، مانند حمامها، کاروانسراها، قهوه خانه‏ها، مهمانسراها و مساجد، حرز محسوب نمی‏گردند. 3 از این عنوان در باب حدود سخن گفته‏اند.

سرقت از حرز: از شرایط ثبوت حدّ سرقت) ر سرقت (دزدیدن مال از حرز است. بنابر این، دزدیدن از غیر حرز، همچون معابر عمومی موجب ثبوت حدّ نمی‏گردد. 4 برخی، مراقب بودن صاحب مال نسبت به مال خود را در اماکن عمومی، حرز آن مال دانسته‏اند. 5 در

مقابل، برخی گفته‏اند: مراقبت، حراست از مال است نه حرز آن؛ زیرا حرز چیزی است که فی نفسه برای نگهداری اموال درست شده باشد، مانند صندوق و کمد. 6

برخی گفته‏اند: دزدیدن درِ حرز، مانند درِ خانه یا چیزی از خود ساختمان، همچون قفل و نیز از منزلی که درهای آن باز است، لیکن انسانی بیدار در آن است، سرقت از حرز به شمار می‏رود؛ لیکن در مورد اخیر، در صورتی که انسان موجود در خانه خوابیده باشد، سرقت از حرز نخواهد بود. 7

دیگر احکام: در اینکه دزدیدن پرده کعبه، سرقت از حرز به شمار می‏رود یا نه، اختلاف است. 8

بنابر قول مشهور، دزدیدن چیزی از جیب و آستین لباس رویین، سرقت از حرز محسوب نمی‏شود؛ برخلاف جیب و آستین لباس زیرین و نیز بنابر تصریح برخی، جیب درونی لباس رویین. 9 بعضی، جیب بیرونی زیپ دار و مانند آن را نیز حرز دانسته‏اند. 10

دفن کردن مال در زیر زمین حرز آن محسوب می‏شود؛ لیکن برخی، آن را به دفن کردن در آبادی مقیّد کرده و دفن در بیابان را حرز ندانسته‏اند. 11

سرقت میوه از درخت بنابر مشهور، سرقت از حرز به شمار نمی‏رود، مگر آنکه درخت در داخل حرز همچون باغ دربسته باشد، که در این صورت، برخی آن را سرقت از حرز شمرده‏اند. بعضی نیز سرقت میوه از درخت را مطلقا موجب ثبوت حدّ سرقت ندانسته‏اند. 12

قبر برای کفن حرز محسوب می‏شود. 13

1. لسان العرب/ واژه 'حرز' × 2. جواهر الکلام 503 - 499 /41؛ الروضة البهیة 3 245 - 243 /9. النهایة/ 4 714. جواهر الکلام 5 500 - 499 /41. المبسوط 6 23 /8. کتاب السرائر 483 /3؛ جواهرالکلام 503- 501 /41 و 7 514- 513. جواهرالکلام 515 - 514 /41؛ مجمع الفائدة 8 246 /13. جواهر الکلام 10 506 - 504. 9 504 /41. تحریر الوسیلة 11 486 /2. جواهر الکلام 449 /41 و 507 - 506. 12 504؛ تحریر الوسیلة 13 485 /2. مهذّب الاحکام 87 /28.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 282

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حرز ( مکان مطمئن )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

محرز

اعم

مکان ( فقه )

اخص

به لحاظ نوع حرز:
حرز بغیره، حرز بنفسه، حرز به نظارت
به لحاظ نوع محرز:
حرز آلات مس، حرز أثاث، حرز اثمان، حرز بقول، حرز ثمره، حرز جواهر، حرز حیوان، حرز سبزیجات، حرز غذا، حرز لباس، حرز ودیعه

وابسته

اتحاد حرز، احراز ( حرز )، اخراج مغصوب از حرز، اخراج نصاب از حرز، سرقت ( فقه )، سرقت از حرز ( فقه )، سرقت حرز، هتک حرز ( فقه )

منابع

  • الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 9 : صفحه 243، 244
  • المغنی و الشرح الکبیرعلی متن المقنع جلد 10 : صفحه 247
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 17 : صفحه 172
  • ترمینولوژی حقوق : صفحه 213
  • جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 6 : صفحه 32
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 41 : صفحه 503
  • ذبائح اهل الکتاب جلد 28 : صفحه 68، 69
  • سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 23 : صفحه 126
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 282
  • فرهنگ معارف اسلامی جلد 2 : صفحه 241، 250
  • فقه الحدود و التعزیرات : صفحه 682، 706
  • فقه السنة جلد 2 : صفحه 447-450
  • کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة جلد 5 : صفحه 155، 169، 170
  • کشف الرموز فی شرح المختصر النافع جلد 2 : صفحه 577
  • مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة جلد 9 : صفحه 213، 218
  • مهذب الاحکام جلد 28 : صفحه 68، 69