تفسیر اهل بیت ( ع )

توضیح مفهومی

تفسیر اهل بیت ( ع ) : شیوه اهل‌بیت (ع) در تفسیر، یا: روایات اهل بیت (ع) در تفسیر آیات قرآن

مراد از تفسیر اهل‌بیت (ع) ، شیوه‌های اهل‌بیت (ع) برای تفسیر قرآن است. گاهی نیز منظور از این اصطلاح، روایات اهل‌بیت (ع) در تفسیر قرآن است.

شیعه، تفسیر اهل‌بیت (ع) را همان تفسیر رسول اکرم (ص) می‌داند و با روایات اهل‌بیت (ع) مانند روایات رسول اکرم (ص) رفتار می‌کنند.

برای شناخت ویژگی‌های تفسیر اهل‌بیت (ع) توجه به دو نکته لازم است:

1. اهل‌بیت (ع) به قرآن اهتمامی ویژه داشته‌اند؛ به گونه‌ای که حفظ، تعلیم و تعلم آن را افضل عبادات می‌شمردند و در دوران حیات اجتماعی خویش برای حافظان و حاملان قرآن احترامی ویژه قائل بودند. گرچه سنت نبوی (ص) نزد آنان دارای کمال احترام بود اما قرآن از این جهت که سندی یقینی دارد، جایگاه و منزلت یگانه‌ای نزد آنان داشت؛ بنابراین، ائمه تأکید کرده‌اند که ملاک تشخیص حق از باطل، قرآن است، و روایات ناسازگار با قرآن را نپذیرید.

2. اهل‌بیت (ع) در بسیاری از سخنان خویش به سلوک بر مبنای علم و اجتهاد و روش‌های علمی توصیه کرده و از مردم خواسته‌اند برای وصول به حقایق اسلام و قرآن، از ابزار عقل استفاده کنند.

توجه به این دو نکته، به انضمام شواهد تاریخی - که به‌ویژه در شأن امام علی (ع) در دست است و تسلط ایشان را بر تفسیر قرآن بیان می‌کند - ما را در فهم و شناخت کلی روش اهل بیت (ع) در تفسیر قرآن و جایگاه اهل‌بیت (ع) در این عرصه یاری خواهد کرد.

زرکشی در این زمینه می‌گوید: 'نخستین مفسر از صحابه، علی (ع) است؛ سپس ابن‌عباس'.

عبدالرحمان سیوطی می‌نویسد: 'از میان خلفا، بیشتر از همه، از علی بن ابی‌طالب روایت شده و روایت از سه خلیفه دیگر جدّاً کم است'.

ویژگی‌های نظریه اهل‌بیت (ع) در تفسیر قرآن عبارتند از:

1. وحدت بیانی قرآن: اهل‌بیت (ع) اعتقاد داشتند قرآن را بدون توجه به جمیع آیات آن نمی‌توان فهمید.

2. احاطه به شرایط زمانی و مکانی نزول قرآن: اهل‌بیت (ع) به اسباب نزول آیات و حوادث هم‌زمان با نزول آیات، علم داشتند.

3. اعتماد و اتکای به سنّت صحیح نبوی.

4. کارآمدی قرآن در همه زمان‌ها.

این پشتوانه‌های چهارگانه نظری در تفسیر اهل بیت (ع) و مدرسه تفسیری آنان اثری مهم و عمده داشته و شیوه تفسیری اهل بیت (ع) را شیوه‌ای خاص گردانده است.

نیز ر.ک:تفسیر شیعه، تفسیر امامیه.

منابع

1. التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه 456
2. تاریخ تفسیر : صفحه (9-20)
3. مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه 57
4. المفسرون حیاتهم و منهجهم : صفحه (67-68)
5. علوم القرآن : صفحه (307-340)
6. التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب جلد 1 : صفحه 455

اصطلاح‌نامه

اعم

تفسیر قرآن ( علوم قرآنی )

وابسته

روش تفسیری اهل بیت ( ع )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تفسیر اهل بیت ( ع ) به زیرصفحه تفسیر اهل بیت ( ع )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب جلد 1 : صفحه 455
• التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه 456
• المفسرون حیاتهم و منهجهم : صفحه (67-68)
• تاریخ تفسیر : صفحه (9-20)
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 49
• حصن الامان فی تجوید القرآن : صفحه 86
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 223
• علوم القرآن : صفحه (307-340)
• علوم القرآن : صفحه 318، 327، 332، 338
• مبانی و روشهای تفسیر قرآن : صفحه 57
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه 114، 123
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 5 : صفحه 21، 29، 31، 36، 39، 72، 92، 105، 109، 110، 112، 113، 122، 124، 132