نمایش مبدأ برای تدلیس ( فقه )

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

تدلیس

تَدلیس: نیرنگ زدن در عقد.

تدلیس به امور زیر محقّق می‏شود:

1. نشان دادن چیزی بر خلاف واقع، مانند سرخ کردن صورت کنیز جهت سرخ روی نشان دادن وی یا ندوشیدن شیر گوسفند به منظور پرشیر نشان دادن آن.

2. بازگو نکردن عیب موجود با علم به آن.

3. عقد به وصف یا شرط کمال با علم به فقدان آن در واقع، مانند ازدواج با زنی با وصف آزاد بودن) برده نبودن (یا با شرط دوشیزه بودن) بیوه نبودن (؛ در حالی که وی در واقع فاقد آن وصف یا شرط است. 1

صِرف وجود عیب در صورتی که دو طرف عقد از آن آگاهی نداشته باشند تدلیس به شمار نمی‏رود. 2 از این عنوان در باب تجارت و نکاح سخن رفته است.

حکم: تدلیس به همه گونه‏های آن حرام است و موجب ثبوت خیار) ر خیار (می‏شود3 که در ذیل به اهمّ موارد و مصادیق آن در دو باب فقهی یادشده اشاره می‏کنیم.

معاملات: تصریه) ندوشیدن شیر و جمع شدن آن در پستان حیوان جهت پرشیر نشان دادن آن (از مصادیق تدلیس است و خریدار پس از آگاهی از آن می‏تواند معامله را فسخ کند4) ر تصریه (.

آرایش کردن زن یا کنیز به‏گونه‏ای که زشتی وی را پنهان کند و او را بر خلاف واقع، زیبا نشان دهد تا خواستگاران یا خریداران به ازدواج یا خرید وی رغبت نشان دهند، تدلیس و حرام است که در فقه از آن به تدلیس ماشطه) آرایشگر (تعبیر می‏شود. دریافت مزد نیز در قبال چنین عملی باطل است.

اگر کسی کنیزی را به وصف یا شرط سرخ گون یا دارای گیسوان بودن بخرد سپس خلاف آن آشکار شود، به قول مشهور، حقّ خیار دارد. این حق در فرض اشتراط از جهت تخلف شرط است نه تدلیس5) ر خیار اشتراط (.

نکاح: تدلیس در ازدواج، یا نسبت به عیوبی است که موجب ثبوت خیار می‏شوند، مانند دیوانگی، نابینایی و عنن) ر عنن (، یا نسبت به دیگر کاستیها، مانند یک چشم بودن یا ناقص بودن بعضی اعضای بدن و یا نسبت به صفات کمال، مانند زیبایی، حسب و نسب عالی و دوشیزه بودن که زن یا شوهرِ فاقد آنها خود را بدان متصف نماید. 6

ثبوت خیار فسخ در فرض اوّل از آثار عیب است نه تدلیس؛ لیکن حرمت تدلیس و استحقاق کیفر بر آن از آثار تدلیس به شمار می‏روند. در این صورت با تحقّق دخول، اگر تدلیس کننده غیر زوجه باشد، شوهر بعد از فسخ عقد در صورتی که با همسرش نزدیکی کرده باشد، باید تمام مهر را به زن بپردازد؛ لیکن می‏تواند آن را از تدلیس کننده بگیرد؛ ولی اگر تدلیس کننده خود زوجه باشد مستحق مهر نخواهد بود. 7

در دو فرض دیگر، تدلیس در صورتی موجب ثبوت خیار فسخ خواهد بود که عدم آن کاستی - در فرض دوم - یا وجود صفت کمال - در فرض سوم - به صورت شرط یا وصف در متن عقد ذکر شده باشد وگرنه صرف بازگو نکردن عیب و کتمان آن، موجب ثبوت خیار فسخ نمی‏شود. 8

البتّه برخی در ثبوت خیار فسخ به سبب تدلیس حتّی در صورت شرط - جز در موارد وجود دلیل خاص - اشکال کرده و آن را نپذیرفته‌اند. 9 در مقابل، گروهی حقّ خیار فسخ را حتّی در صورتی که در عقد وصف کمال، شرط نشده باشد، لیکن عقد مبنی بر آن باشد نیز ثابت دانسته‏اند، مانند موردی که زنی ادّعا کرده از فلان قبیله است و مردی به سبب این انتساب، با وی ازدواج کرده، سپس خلاف آن آشکار شده است. در چنین موردی خیار فسخ عقد نزد اینان ثابت است؛ هرچند در متن عقد شرط نشده باشد. 10

چنانچه کسی که حقّ خیار دارد بعد از دخول، عقد ازدواج را فسخ کند، حکم مهر، همانند صورت نخست است. 11

1. جواهر الکلام 264 /23. 3 365 - 363. 2 362 /30 و 6 284 - 283. 5 264 - 262. 4 284. تحریر الوسیلة 296 - 295 /2؛ مهذب الاحکام 7 135 /25. مهذب الاحکام 133 - 132 /25؛ تحریر الوسیلة 8 295 /2. جواهر الکلام 386 - 385 /30؛ مهذب‏الاحکام 138 - 136 /25؛ تحریرالوسیلة 9 295 /2. منهاج الصالحین) خوئی (279 /2؛ فقه‏الصادق 10 106- 100 /22. جواهر الکلام 11 386 - 385 /30. مهذب الاحکام 137 /25.
=== منابع ===
#فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_2.htm#423 423]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::محرمات]]
=== اخص ===
:'''به لحاظ متلبس به:'''
:[[اخص::تدلیس به آرایش]]، [[اخص::تدلیس به خوش رفتاری]]
:'''به لحاظ محل:'''
:[[اخص::تدلیس در توصلیات]]، [[اخص::تدلیس در عبادات]]، [[اخص::تدلیس در مجانیات]]، [[اخص::تدلیس در معاملات]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::اجرت تدلیس]]، [[وابسته::تزیین]]، [[وابسته::خیار تدلیس ( فقه )]]، [[وابسته::غش بدون قصد تلبیس]]، [[وابسته::کسب به تدلیس]]، [[وابسته::واصِله ( زن آرایش گر )]]
{{نمایه}}
== منابع ==[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook//_www.leader.ir_tree.htm#index.php?catid=50 index.php?catid=50]
*[[منبع::الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 18]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/94/94_18.htm#98 98]
*[[منبع::الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 11]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1405/1405_11.htm#126 126]
*[[منبع::تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 11]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/48/48_11.htm#80 80]
*[[منبع::ریاض المسائل جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6338/6338_5.htm#32 32]
*[[منبع::فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_1.htm#112 112]
*[[منبع::فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_2.htm#423 423]
*[[منبع::کتاب المکاسب جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/115/115_1.htm#165 165]
*[[منبع::مهذب الاحکام جلد 16]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6297/6297_16.htm#75 (75-76)]
[[رده:تدلیس ( فقه )]]
[[کد::201048| ]]