تعارض عام و مفهوم مخالف
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تعارض عام و مفهوم مخالف : تنافی مدلول دلیل عام با مفهوم مخالف دلیل دیگر
تعارض عام و مفهوم مخالف، به معنای تنافی میان مدلول دلیل عام و مفهوم مخالف دلیل دیگر می‌باشد؛ به بیان دیگر، امر دایر است بین تخصیص عام و بین الغای مفهوم مخالف، مانند تعارض آیه: « ان الظن لا یغنی من الحق شیئا » [۱] که عام است و هر اعتقادی را که از راه ظن به دست آمده باشد، بی اعتبار می‌داند، هر چند این ظن از خبر عادل شده باشد، با آیه: « ان جائکم فاسق بنبأ فتبینوا » [۲] که مفهوم مخالفش این است که خبر عادل بدون تحقیق قبول می‌شود؛ در این جا عموم یک آیه و مفهوم مخالف دلیل دیگر تعارض داشته و امر دایر است بین این که عموم « ان الظن لا یغنی من الحق شیئا » تخصیص زده شود و یا از آیه شریفه « ان جائکم فاسق بنبأ فتبینوا » الغای مفهوم گردد.
درباره تقدیم هر یک از آن دو بر دیگری، میان اصولی‌ها اختلاف است؛ برخی، عام را مقدم دانسته و تخصیص عام به مفهوم مخالف را جایز نمی‌دانند.
برخی دیگر، مفهوم مخالف را بر عام مقدم شمرده‌اند؛ یعنی به وسیله مفهوم یکی، عموم دیگری تخصیص می‌خورد.
برخی دیگر بر این باورند که در این صورت، کلام مجمل می‌شود؛ یعنی نه دلیل عام مقدم می‌شود و نه دلیل خاص مفهومی.
عده‌ای دیگر از اصولی‌ها در مسئله، به تفصیل دیگری اعتقاد دارند.
پانوشت
منابع
- فوائد الاصول جلد 2,1 : صفحه 557
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 212
- مطارح الانظار : صفحه 208
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعارض عام و مفهوم مخالف به زیرصفحه تعارض عام و مفهوم مخالف/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 501
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 212
- القرآن الکریم سوره 49 ، آیه 6
- القرآن الکریم سوره 53 ، آیه 28
- المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 557
- بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 390، 391، 392
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 187، 188
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 556
- فوائد الاصول جلد 1,2 : صفحه 557
- فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 557، 559
- فوائد الاصول جلد 2,1 : صفحه 557
- مطارح الانظار : صفحه 208