نسخ وجوب به استحباب
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
نسخ وجوب به استحباب : نسخ حکم دالّ بر وجوب چیزی، با آیه دالّ بر استحباب
گاهی حکمی استحبابی ناسخ حکم واجب می‌شود؛ برای مثال، خداوند در آغاز سوره مزّمّل به قیام و شب زنده‌داری و تلاوت قرآن در نیمی از شب یا ثلث آن امر کرد؛ اما در آیه 20 همین سوره، آن را با استحباب قرائت قرآن نسخ کرده است: «... فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ...».
مفسران قرآن کریم در این که آیه 20 این سوره ناسخ آیه اول باشد، اختلاف‌نظر دارند. علامه طباطبایی (ره) در ~المیزان~ می نویسد: لسان این آیه، تخفیف در قرائت قرآن به میزانی است که میسور و آسان باشد؛ نه این که حکم قبلی را نسخ و قیام نیمی از شب یا ثلث آن را ممنوع کند.
در ~تفسیر نمونه~ پس از بررسی مدلول دو آیه، چنین نتیجه‌گیری شده است:
«… حق این است که ظاهر امر در جمله «فاقرءوا» وجوب است؛ مگر این که گفته شود این امر به قرینه اجماع بر عدم وجوب، یک امر استحبابی است و نتیجه این می‌شود که در آغاز اسلام به خاطر وجود شرایطی این تلاوت و عبادت شبانه واجب بوده و بعد، هم از نظر مقدار و هم از نظر حکم، تخفیف داده شده و به صورت یک حکم استحبابی (آن هم به مقدار میسور) در آمده است. در روایتی از امام باقر (ع) آمده است که حکم مربوط به دو ثلث از شب یا نیمی از آن یا ثلث آن، منسوخ شده و به جای آن، «... فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ...» قرار گرفته است».
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 70
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 81
- تفسیر نمونه جلد 25 : صفحه (195-196)
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه نسخ وجوب به استحباب به زیرصفحه نسخ وجوب به استحباب/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.