نسخ مشروط
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
نسخ مشروط : نسخ یک حکم در شرایط خاص، با امکان اعاده در صورت تغییر شرایط
نسخ مشروط یا نسخ موقت، در باره حکمی است که به جهت تغییر شرایط و احوال، نسخ شده و حکم جدید به جای آن آمده است؛ ولی حکم منسوخ به خاطر حکمتی، در مکان دیگر یا زمان آینده، قابل برگشت است. بنابراین، هر یک از حکم ناسخ و منسوخ در گرو احوال و مصالح مخصوص خودشان هستند و مادامی که مصلحت، وجود داشته باشد، حکم هم دوام دارد، و وقتی که آن حالت و مصلحت از میان رفت، حکم هم از بین می‌رود؛ مانند:
1. صدقات واجب که به نام «انفاق فی سبیل الله» در قرآن آمده است. وقتی که زکات و خمس غنیمت‌ها و خراج و مانند آن واجب شد و نیاز دولت اسلامی با دریافت آن‌ها از مردم، برطرف شد، وجوب انفاق فی سبیل‌الله نسخ شده است؛ زیرا دولت اسلامی به اموال دیگری غیر از آن‌ها احتیاج ندارد؛ ولی مادامی که احتیاجات دولت با زکات و خمس و خراج برآورده نشود، حکم وجوب انفاق فی سبیل‌الله دوباره جاری می‌شود.
2. وجوب مدارا و گذشت در برخورد با کفار در حالت ضعف مسلمانان، که این حکم با وجوب قتال در حال قدرت مسلمانان، نسخ شد و این حکم منسوخ بسته به موقعیت، در صورت ضعف مسلمانان، دوباره برمی‌گردد.
منابع
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 285
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «نسخ مشروط» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه نسخ مشروط به زیرصفحه نسخ مشروط/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.