تبکیت ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تبکیت ( علوم قرآنی ) : یکی از عوامل تقدیم لفظ
در لغت، به چیره شدن بر دیگری با دلیل (غلبه‌کردن به حجت) «تبکیت» می‌گویند. گاهی گوینده به انگیزه توبیخ و اظهار تعجب از یک امر باطل، لفظی را مقدم می‌کند؛ مانند تقدیم مفعول دوم (شرکاء) بر مفعول اول (الجن) در: «وَجَعَلُواْ لِلّهِ شُرَکَاء الْجِنَّ»؛ «و برای خدا شریکانی از جن قرار دادند» (انعام// 100) .
در اصل «الجن» باید بر «شرکاء» مقدم باشد؛ ولی برای توبیخ، «شرکاء» مقدم شده و ماده استدلال در کلمه «شرکاء» نهفته است؛ به‌دلیل آیه: «لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا» (انبیا// 22).
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 236