تخطئه ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تخطئه ( اصول فقه ) : احتمال عدم مطابقت نظر مجتهد با حکم واقعی
تخطئه، مقابل تصویب بوده و در لغت، به معنای نسبت دادن خطا به کسی، و در اصطلاح، به معنای احتمال خطای مجتهد در دست یابی به حکم واقعی ـ عدم اصابت به حکم واقعی ـ می‌باشد.
توضیح:
علمای امامیه معتقد به تخطئه بوده و بر این باورند که خداوند متعال برای هر واقعه‌ای یک حکم واقعی دارد که در لوح محفوظ در حق همگان - چه عالم، چه جاهل، چه مسلمان و چه کافر - ثابت است و همه ما به همان واقع مکلف‌ایم و امارات نیز طریق به واقع هستند، اما استنباط مجتهد گاهی مطابق آن حکم واقعی بوده و او ' مصیب ' است، که در این صورت، حکم واقعی در حق مجتهد و مقلدان وی منجّز می‌باشد، و گاهی هم رأی مجتهد برخلاف واقع بوده و او ' مخطیء ' می‌باشد، که در این صورت او و مقلدانش معذورند.
شعار علمای شیعه که تخطئه را پذیرفته‌اند این است: ' للمصیب اجران و للمخطیء اجر واحد '؛ یعنی مجتهدی که در اجتهاد خود به حکم واقعی دست می‌یابد دو پاداش دارد، اما مجتهدی که با وجود به کارگیری تمام سعی خود، به حکم واقعی نمی‌رسد، فقط یک پاداش دارد.
نکته:
علمای شیعی و سنی در عقلیات ـ در غیر احکام شرعی، موضوعات خارجی و احکام عقلی غیر مربوط به حکم شرعی ـ به اتفاق، به تخطئه اعتقاد دارند؛ یعنی برآن ند که ممکن است حکم مجتهد نسبت به آنها مطابق واقع و یا مخالف آن باشد.
منابع
- کفایة الاصول : صفحه 535
- معارج الاصول : صفحه 179
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 406
- ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 366
- اصطلاحات الاصول : صفحه 98
- درر الفوائد : صفحه 697
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تخطئه ( اصول فقه ) به زیرصفحه تخطئه ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه 98
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 412
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 623
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 45
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1 : صفحه 26
- الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 406
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 6 : صفحه 35
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 632
- ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 366
- درر الفوائد : صفحه 697
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 14
- عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه 342
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 219
- کفایة الاصول : صفحه 535
- معارج الاصول : صفحه 179، 180، 181