ادات ابهام
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات ابهام : واژه بیانگر ابهام
ادات ابهام یعنی حرف و واژه‌ای که بیان کننده نوعی ابهام است. این گونه ادوات در قرآن کریم نیز به کار رفته‌اند؛ مانند:
1. أو: حرف عطفی است با معانی متفاوت، از جمله ابهام برای شنونده؛ مانند: «وَإِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلَی هُدًی أَوْ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ»؛ «و در حقیقت یا ما یا شما بر هدایت یا گمراهی آشکاریم» (سبأ// 24) . در این آیه، طایفه گمراه و طایفه هدایت یافته تعیین نشده، و به دلایلی آن را مبهم گذاشته است.
2. غیر: اسمی است دائم الاضافه و مفید ابهام که تا میان دو ضد قرار نگیرد، معرفه نخواهد شد؛ مانند: «غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ»؛ «نه (راه) مغضوبان و نه (راه) گمراهان» (حمد// 7) .
3. إمّا (به کسر همزه و تشدید میم) نیز از ادوات ابهام است؛ مانند: «وَآخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللّهِ إِمَّا یُعَذِّبُهُمْ وَإِمَّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ»؛ «و عدهای دیگر (کارشان) موقوف به فرمان خداستیا آنان را عذاب میکند و یا توبه آنها را میپذیرد و خدا دانای سنجیدهکار است» (توبه// 106).
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 235
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 208
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 197
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 293
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 245
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 209