اعراب اسامی سور

توضیح مفهومی

اعراب اسامی سور : شیوه تلفظ اسامی سوره‌های قرآن به لحاظ اعراب و حرکات حروف آخر

سوره‌های قرآن به صورت‌های مختلف نامگذاری شده‌اند. با توجه به شکل‌های مختلف اسامی سوره‌های قرآنی، بحثی با عنوان «اعراب اسامی سوره‌های قرآن» در بعضی از کتاب‌های علوم قرآنی مطرح شده است.

سیوطی در ~الاتقان~ کلامی از ابوحیان در کتاب ~شرح‌التسهیل~ نقل، و قواعد إعراب اسامی سوره‌ها را به این صورت بیان می‌کند:

1. اگر نام سوره به صورت جمله باشد (مثل «قل أوحی» (نام سوره جن) و «أتی أمر الله») به همان صورت حکایت می‌شود و تغییری داده نمی‌شود.

2. اگر نام سوره به صورت فعلی باشد که ضمیری در آن نیست، با آن، مثل کلمه غیر منصرف عمل می‌شود؛ مگر این‌که ابتدای آن، همزه وصل باشد، که در این حالت به نحو همزه قطع قرائت شده، «تا»ی تانیث در حالت وقفی به «ها» تبدیل می‌شود. مثلاً گفته می‌شود: قَرَأتُ «اقتربة»، و در حالت وقف چنین می‌خوانیم: قَرَأتُ «اقتربه».

3. اگر نام سوره به صورت اسم و از حروف هجا (الفبا) باشد، اگر مثل «ق» یک حرفی باشد و لفظ «سوره» پیش از آن بیاید، «ابن‌عصفور» قائل به وقف و عدم اعراب است و «شلوبین» هر دو وجه (وقف و اعراب) را جایز می‌داند؛ ولی اگر لفظ «سوره» پیش از آن نیاید (نه لفظاً و نه تقدیراً) ، وقف و إعراب هر دو جایز است.

اما اگر نام سوره بیش از یک حرف و هم‌وزن اسامی عجمی باشد مثل «طس و حم» که هم‌وزن هابیل و قابیل هستند) به صورت حکایت و غیر منصرف خوانده می‌شود؛ خواه کلمه «سوره» پیش از آن بیاید یا نه. و اگر هم‌وزن اسامی عجمی نباشد و ترکیب در آن ممکن باشد (مثل «طا سین میم») و کلمه «سوره» پیش از آن بیاید، هم به نحو حکایت و هم معرب یا مرکب و به فتح سین (طا سین میم) مثل حضرَموت، یا به اعراب نون در حالی‌که به ما بعد خود مضاف است به صورت منصرف یا غیرمنصرف (به لحاظ تذکیر و تأنیث) می‌توان قرائت کرد؛ ولی اگر ترکیب ممکن نباشد، منحصر در وقف است (خواه کلمه سوره پیش از آن بیاید یا نه) ؛ مثل: «کهیعص» و «حم عسق».

4. اگر نام سوره به صورت اسم و غیر حروف هجا (الفبا) باشد، اگر مثل الانفال و الاعراف و الانعام با «الـ» باشد، معرب خواهد بود و با اضافه کلمه سوره، مجرور خواهد شد (سورة‌ الأنفالِ) . و در صورت عدم «الـ» (مثل هود و نوح) ، اگر کلمه سوره نیاید، غیر منصرف خواهد بود؛ مثل: «هذه هودُ» و «قَرَأتُ هودَ». و در صورت اضافه کلمه سوره، معرب و منصرف خواهد بود؛ مثل: «سورة نوح» و «سورة هود»؛ مگر این‌که اسباب منع صرف در آن باشد؛ مانند: «قَرَأتُ سورةَ یونسَ».

منابع

1. الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (199-201)

اصطلاح‌نامه

وابسته

اسامی سُوَر

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اعراب اسامی سور به زیرصفحه اعراب اسامی سور/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (199-201)