آیه محاربه (علوم قرآنی )

توضیح مفهومی

آیه محاربه ( علوم قرآنی ) : آیه 33 مائده، در باره کیفیت مجازات افراد محارب و مفسد

به آیه 33 سوره مائده «آیه محاربه» می‌گویند: «إِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ یُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِیمٌ»؛ «کیفر آنها که با خدا و پیامبر به جنگ بر می‏خیزند و در روی زمین دست به فساد می‏زنند (و با تهدید به اسلحه به جان و مال و ناموس مردم حمله می‏برند) این است که اعدام شوند یا به دار آویخته گردند یا (چهار انگشت از) دست راست و پای چپ آنها بریده شود و یا از سرزمین خود تبعید گردند، این رسوایی آنها در دنیاست و در آخرت مجازات بزرگی دارند».

در شان نزول این آیه چنین نقل کرده‏اند که: جمعی از مشرکان خدمت پیامبر آمدند و مسلمان شدند اما آب و هوای مدینه به آنها نساخت، رنگ آنها زرد و بدنشان بیمار شد، پیامبر (ص) برای بهبودی آنها دستور داد به خارج مدینه در نقطه خوش آب و هوایی از صحرا که شتران زکات را در آنجا به چرا می‏بردند بروند و ضمن استفاده از آب و هوای آنجا از شیر تازه شتران به حد کافی استفاده کنند، آنها چنین کردند و بهبودی یافتند اما به جای تشکر از پیامبر (ص) چوپانهای مسلمان را دست و پا بریده و چشمان آنها را از بین بردند، و سپس دست به کشتار آنها زدند و شتران زکات را غارت کرده و از اسلام بیرون رفتند. پیامبر (ص) دستور داد آنها را دستگیر کردند و همان کاری که با چوپانها انجام داده بودند به عنوان مجازات در باره آنها انجام یافت، یعنی چشم آنها را کور کردند و دست و پای آنها را بریدند و کشتند تا دیگران عبرت بگیرند و مرتکب این اعمال ضد انسانی نشوند، آیه فوق در باره این گونه اشخاص نازل گردید و قانون اسلام را در مورد آنها شرح داد.

منظور از «محاربه با خدا و پیامبر» آن چنان که در احادیث اهل بیت (ع) وارد شده و شان نزول آیه نیز کم و بیش به آن گواهی می‏دهد این است که کسی با تهدید به اسلحه به جان یا مال مردم تجاوز کند، اعم از اینکه به صورت دزدان گردنه‏ها در بیرون شهرها چنین کاری کند و یا در داخل شهر. بنابراین افراد چاقوکشی که حمله به جان و مال و نوامیس مردم می‏کنند نیز مشمول آن هستند.

و منظور از قطع دست و پا طبق آنچه در کتب فقهی اشاره شده همان مقداری است که در مورد سرقت بیان گردیده، یعنی تنها بریدن چهار انگشت از دست یا پا می‏باشد.

در مورد اینکه آیا مجازاتهای چهارگانه فوق جنبه تخییری دارد، یعنی حکومت اسلام هر کدام از آنها را در باره هر کسی صلاح ببیند اجراء می‏کند، و یا متناسب با چگونگی جرم و جنایتی است که از آنها انجام گرفته، یعنی اگر افراد محارب دست به کشتن انسانهای بی‏گناهی زده‏اند مجازات قتل برای آنها انتخاب می‏شود، و اگر اموال مردم را با تهدید به اسلحه ببرند انگشتان دست و پای آنها قطع می‏شود، و اگر هم دست به آدم‏کشی و هم سرقت اموال زده باشند اعدام می‏شوند و جسد آنها برای عبرت مردم مقداری به دار آویخته می‏شود، و اگر تنها اسلحه به روی مردم کشیده‏اند بدون اینکه خونی ریخته شود و یا سرقتی انجام گیرد به شهر دیگری تبعید خواهند شد، شک نیست که معنای دوم به حقیقت نزدیکتر است، و این مضمون در چند حدیث از ائمه اهل بیت (ع) وارد شده است.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه 359
2. التبیان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه 504
3. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 3 : صفحه 291
4. الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 2 : صفحه 777
5. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 5 : صفحه 326
6. التفسیر الکبیر جلد 11 : صفحه 345
7. تفسیر نور الثقلین جلد 1 : صفحه 621
8. تفسیر القمی جلد 1 : صفحه 167

اصطلاح‌نامه

اعم

اسامی آیات

منابع

• التبیان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه 504
• التفسیر الکبیر جلد 11 : صفحه 345
• الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 2 : صفحه 777
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 5 : صفحه 326
• تفسیر القمی جلد 1 : صفحه 167
• تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه 359
• تفسیر نور الثقلین جلد 1 : صفحه 621
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 3 : صفحه 291