استفهام انکاری
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استفهام انکاری : پرسش به قصد نفی مطلب مورد سؤال
«استفهام انکاری» از انواع استفهام مجازی است. در این نوع استفهام، مقصود سؤال‌کننده، نفی چیزی است که پس از ادات استفهام قرار می‌گیرد؛ لذا گاهی همراه «الاّ» می‌آید؛ مانند:
1. «فَهَلْ یُهْلَکُ إِلَّا الْقَوْمُ الْفَاسِقُونَ»؛ «پس آیا جز مردم نافرمان هلاکتخواهند یافت» (احقاف// 35) .
بسیاری از اوقات استفهام، همراه تکذیب است، و آن در ماضی به معنای «لم یکن» و در مضارع به معنای «لایکون» است؛ مانند: «أَفَأَصْفَاکُمْ رَبُّکُم بِالْبَنِینَ»؛ «آیا (پنداشتید که) پروردگارتان شما را به (داشتن) پسران اختصاص داده» (اسراء// 40) ؛ یعنی «لم یفعل ذلک؛ این کار را نکرده است».
2. «أَنُلْزِمُکُمُوهَا وَأَنتُمْ لَهَا کَارِهُونَ»؛ «آیا ما (باید) شما را در حالی که بدان اکراه دارید به آن وادار کنیم» (هود// 28) ؛ یعنی «لا نفعل ذلک؛ این کار را نمی‌کنیم».