نقض مکسور
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
نقض مکسور : ابطال علّت قیاس از طریق عدم تأثیر یکی از دو جزء علت و نقض جزء دیگر
نقض مکسور، از مبطلات علت در قیاس بوده و به معنای عدم تأثیر یکی از دو جزء علت و نقض جزء دیگر است.
بنابراین، نقض مکسور در موردی است که علت، مرکب ـ دارای اجزا ـ بوده و بر یکی از اجزای آن ایراد عدم تأثیر و بر جزء دیگر آن ایراد نقض وارد شود؛ برای مثال، ' شافعی ' برای اثبات وجوب ادای نماز خوف، این گونه استدلال می‌کند که نماز خوف نمازی است که قضای آن واجب می‌باشد و هر نمازی که قضای آن واجب باشد، ادای آن نیز واجب است، پس ادای نماز خوف واجب است.
معترض در مقام اشکال می‌گوید: علت قیاس مستدل، مرکب از دو جزء است:
1. نماز بودن؛ 2. واجب بودن قضا.
اما در مورد نماز بودن، اشکال عدم تأثیر وجود دارد، زیرا وجوب ادا در مورد حج نیز وجود دارد، در حالی که نماز نیست، پس وصف نماز بودن در حکم تأثیر ندارد.
در مورد واجب بودن قضا نیز اشکال نقض وجود دارد، زیرا قضای روزه حائض نیز واجب است، اما ادای آن واجب نیست.
نکته:
تعریف ارائه شده از نقض مکسور، مورد قبول ' آمدی ' و ' ابن حاجب ' است، اما ' بیضاوی ' و ' فخررازی ' این تعریف را تعریف کسر می‌دانند.
منابع
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه (136-137)
- زوائد الاصول : صفحه (396-397)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه نقض مکسور به زیرصفحه نقض مکسور/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.