نسبت ثانوی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
نسبت ثانوی : نسبت ذهنی فاقد مصداق خارجی بی واسطه
نسبت ثانوی، مقابل نسبت اولی بوده و به نسبتی گفته می‌شود که جایگاه اصلی آن ذهن است و وقوع آن در خارج معنا ندارد.
این گونه نسبت‌ها در طول معقول ذهنی سابق قرار می‌گیرد؛ یعنی ذهن از ملاحظه معقول سابق و دقت نظر در آن، این نسبت‌ها را به دست می‌آورد، مانند: نسبت اضرابی، نسبت استثنایی، نسبت تأکیدی و نسبت عاطفی.
برای مثال، نسبت اضرابی در جمله ' جاء زید بل عمرو ' مصحح انتزاع عنوان ' معدول عنه ' از زید، و عنوان ' معدول الیه ' از عمرو بوده و جایگاه اصلی آن در ذهن است و فراتر از ذهن، معنایی دیگر برای اضراب نیست.
نکته:
نسبت ثانوی همانند معقولات ثانی در منطق می‌باشد که جایگاه آنها فقط در ذهن است و ذهن آنها را از دقت و امعان نظر در معقولات اولی، به دست می‌آورد، مانند: مفهوم نوع و جنس.
نیز ر.ک:نسبت اوّلی.
منابع
- بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 256
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 17
- فرهنگ نامه اصول فقه