تبدیل امتثال ( فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ تبدیل امتثال ( فقه )

◄ تبدیل فرادا به جماعت

توضیح مفهومی

تبدیل اِمتِثال: امتثال دوم به عنوان بدل از امتثال اوّل.

تبدیل امتثال عبارت است از اینکه مکلّف پس از امتثال امر شارع مقدّس، آن را نادیده گرفته و کأن لم یکن تلقّی نماید و به جای آن امتثالی دیگر بکند. به عنوان مثال، شخصی که نماز ظهر را فرادا خوانده است به قصد تبدیل امتثال، آن را به جماعت بگزارد.

عنوان تبدیل امتثال، اصطلاحی اصولی است که در اصول فقه و به تبع در فقه مطرح شده است.

در امکان یا عدم امکان تبدیل امتثال، بین اصولیان اختلاف است. برخی با این استدلال که امتثال پس از به‏جا آوردن مأمورٌبه، امری عقلی است و زمام آن به دست مکلّف نیست تا آن را بردارد یا به امتثالی دیگر تبدیل کند، امتثال را تبدیل ناپذیر دانسته‏اند. 1

برخی دیگر گفته‏اند: با امتثال امر، غرض مولا حاصل و امر ساقط می‏گردد؛ در نتیجه امری باقی نمی‏ماند تا امتثال شود.

________________________________________

331

بلی اگر بر بقای غرض پس از امتثال اوّل، دلیلی قائم شود، تبدیل امتثال، ممکن و جایز خواهد بود. 2

بنابر قول دوم، تبدیل امتثال با وجود دلیل بر بقای غرض، امکان‏پذیر خواهد بود؛ لیکن بنابر قول اوّل، تبدیل به هیچ وجه ممکن و معقول نیست.

دو نمونه از مصادیق تبدیل امتثال در فقه عبارت است از:

1. تبدیل نماز فرادا به جماعت: نمازی که فرادا خوانده شده جایز است دوباره به جماعت خوانده شود؛ لیکن در نیّت نماز دوم بحث است که باید به نیّت استحباب باشد یا خواندن آن به نیّت وجوب نیز صحیح است. برخی - که قائل به عدم امکان تبدیل امتثال هستند - قول اوّل را اختیار کرده و گفته‏اند: با امتثال نخست که به نیّت وجوب انجام گرفته تکلیفِ واجب، ساقط شده است و در نتیجه جمع بین نفی وجوب از آن و بقای وجوب معقول نیست. برخی دیگر گفته‏اند: تبدیل امتثال هرچند جایز نیست؛ لیکن با قیام دلیل بر آن، منعی ندارد و در مسئله مورد بحث چنین دلیلی وجود دارد. 3

2. از سرگرفتن نماز ابطال شده: هنگام بروز یکی از شکهای صحیح، قطع نماز و دوباره خواندن آن جایز نیست؛ لیکن اگر نمازگزار نماز خود را به یکی از منافیات باطل کند و نماز را از سر بگیرد، نمازش درست است و چنانچه قبل از ابطال نماز به یکی از منافیات، نماز را از سر بگیرد بنابر عدم جواز تبدیل امتثال، هر دو نماز باطل خواهد بود. 4

) ر امتثال (

1. التنقیح) الطهارة (2 123 /7. فوائد الاصول 3 243 - 242 /1. فقه الصادق 423 /5. 4 322 /6.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 320

اصطلاح‌نامه

اعم

تبدیل

اخص

تبدیل فرادا به جماعت

وابسته

امتثال ( فقه )

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 320