جَرّ وَلاء

توضیح مفهومی

جرّ ولاء

جَرّ وَلاء: انتقال ولای عتق فرزندان برده از مولای آزاد کننده مادرشان به مولای آزاد کننده پدر یا جدّ پدری.

از آن به مناسبت در باب ارث سخن گفته‏اند.

ولای عتق از اسباب ارث بردن مولا از برده‏ای است که او را آزاد کرده است. ولای عتق فرزندان کنیز آزاد شده که پس از آزادی وی از برده‏ای به دنیا آمده‏اند از آنِ مولای کنیز است و به موجب این ولاء مولای کنیز از فرزندان او در صورت نداشتن وارثی دیگر، با شرایطی ارث می‏برد؛ لیکن اگر پس از آن، پدر آنان آزاد شود این ولاء از مولای کنیز به مولای پدر فرزندان منتقل می‏شود و به اصطلاح جرِّ ولاء رخ می‏دهد. همچنین با آزاد شدن جدّ پدری فرزندان، بنابر تصریح برخی، ولای عتق به مولای وی منتقل می‏گردد؛ لیکن اگر پس از جدّ پدری، پدر نیز آزاد گردد، ولایت دوباره به مولای پدر منتقل می‏شود و این بار جرِّ جرِّ ولاء پدید می‏آید. 1

شرایط:

1. پدر هنگام ولادت فرزند، برده باشد. بنابر این، اگر در اصل آزاد باشد ولاء تحقق نمی‏یابد و اگر برده آزاد شده مولای دیگری باشد، ولاء ابتدایی از آنِ آزاد کننده پدر خواهد بود نه مادر و جرّ ولاء تحقق نمی‏یابد.

2. مادر، کنیز آزاد شده‏ای باشد که آزاد کننده بر او ولایت دارد، نه آزا

بالاصاله و یا کنیز آزاد شده‏ای که کسی بر او ولایت ندارد.

3. پدر آزاد شود. بنابر این، اگر پدر بر بردگی بمیرد جرّ ولاء تحقق نمی‏یابد.

4. فرزندان مستقیم آزاد نشوند، بلکه آزادی آنان به تبع آزادی مادر باشد. بنابر این، اگر فرزند پس از ولادت یا همراه کنیز پس از حامله شدن آزاد شود جرّ ولاء تحقق نمی‏یابد و ولای عتق از آنِ آزاد کننده آنان خواهد بود. 2

) ر ولاء (

1. جواهر الکلام 2 247 - 245 /39. کشف اللثام 423 - 422 /8؛ قواعد الاحکام 219 - 218 /3.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 75

اصطلاح‌نامه

اعم

انتقال ( جا به جایی )

وابسته

ولای عتق

منابع

• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 39 : صفحه (245-247 )
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 75