اِسفار صبح
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
اسفار صبح و فجر: برخی اسفار صبح را به شدّت روشنایی فجر، برخی دیگر به روشن شدن آسمان از همه اطراف که در پی آن، سرخی سمت مشرق پدید می‌آید، و بعضی نیز به پیدایش سرخی آفتاب از مشرق تفسیر کرده‌اند. مراد از اسفار فجر نیز بر آمدن و روشن شدن آن فی الجمله است، مقابل ' غَلَس ' یعنی شدّت تاریکی.
اول وقت نماز صبح، طلوع فجر صادق است (--' فجر) ، لیکن آخر وقت آن، مورد اختلاف است. مشهور فقها، آخر وقت فضیلت نماز صبح را اسفار صبح و آخر وقت اِجزا را طلوع خورشید می‌دانند. قول به این که اسفار صبح (پیدایش سرخی در طرف مشرق) پایان وقت نماز برای مختار، و طلوع خورشید، پایان وقت برای مضطر است، مقابل قول مشهور قرار دارد. 1
مستحب است نماز صبح پس از اسفار فجر و پیش از اسفار صبح اقامه شود. 2 به قول مشهور، مستحب است حاجی - جز امام (امیر الحاج) - پس از اسفار صبح و اندکی پیش از طلوع خورشید، از مشعر الحرام (--' مشعر الحرام) به سمت منی (--' منی) کوچ کند؛ هر چند نباید پیش از طلوع خورشید از وادی محسّر (--' وادی محسّر) بگذرد. قول مقابل مشهور، وجوب افاضه (--' افاضه) پس از طلوع خورشید است. 3
اسفار صورت زن: باز بودن صورت زن در نماز افضل است، بلکه پوشاندن آن کراهت دارد. 4 پوشاندن صورت برای زن از محرّمات احرام (--' احرام) و گشودن آن بر وی واجب است؛ هر چند اسدال (--' اسدال) برای او جایز می‌باشد. 5
گواهی باید به علم یا جایگزین آن مانند بیّنه، مستند باشد. در مورد شهادت
________________________________________
481
علیه زن، پیدایش علم به شنیدن صدای او یا به دیدن صورت وی که منوط بر گشودن آن است، محقّق می‌شود. 6
1 - جواهر الکلام 7 160 و 168 و الحدائق الناضرة 6 201.
2 - الحدائق الناضرة 6 207 و مستمسک العروة 5 100.
3 - جواهر الکلام 19 98 و الحدائق الناضرة 16 456 - 459.
4 - الحدائق الناضرة 7 142.
5 - جواهر الکلام 18 389 - 391.
6 - النهایة (شیخ طوسی) 328.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 480