اجماع مرکب ( فقه )

توضیح مفهومی

اجماع مرکّب: اتّفاق حاصل از ترکیب دو نظر یا بیشتر بر نفی قولی دیگر.

هرگاه مجتهدان یک عصر درباره امری دو یا چند نظر ابراز کرده باشند، به طور ضمنی بر نفی قول‌های دیگر نیز اتّفاق نموده‌اند مانند این که گروهی از فقها بر حرمت چیزی و گروهی دیگر بر کراهت آن فتوا دهند؛ از ترکیب این دو نظر چنین نتیجه گرفته می‌شود که آن چیز به اتّفاق همه، واجب یا مستحب نیست.

به این نوع اجماع سلبی که از ترکیب نظرها به دست می‌آید، اجماع مرکّب گفته می‌شود؛ در مقابل اجماع بسیط (--' اجماع بسیط) . حال اگر کسی به قول دیگری فتوا دهد، احداث قول سوم یا چهارم کرده است که جواز و عدم جواز آن، مبتنی بر حجیّت و عدم حجّیت اجماع مرکّب است. از آن در اصول فقه مبحث حجج و امارات سخن رفته است.

حجیّت: اجماع مرکّب دو گونه متصوّر است. نخست آن که هر یک از صاحبان دو قول، نظریه سوم را با قطع نظر از قول خودش نفی کند. در این صورت، اجماع نسبت به نفی قول سوم بنا بر همه مبانی در اجماع، حجیت است و نتیجه آن عدم جواز احداث قول سوم است.

دوم این که هر یک از صاحبان دو قول، به لحاظ قولش نظریه سوم را نفی کند مانند قول به وجوب که مستلزم نفی قول به حرمت است. در این فرض، بنا بر نظریه قاعده لطف یا دخول امام علیه السّلام در میان اجماع کنندگان، اجماع حجّت است نه سایر مبانی 1 و نتیجه آن جواز احداث قول سوم نسبت به سایر مبانی می‌باشد. (--' اجماع)

1 - بحوث فی علم الاصول 4 317.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 256

اصطلاح‌نامه

اعم

اجماع ( فقه )

وابسته

اجماع بسیط ( فقه )

== منابع ==magshow.php?kind=189

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 256