تصریه
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تصریه
تَصریه: ندوشیدن حیوان به انگیزه پر شیر نشان دادن پستان آن.
تصریه عبارت است از اینکه صاحب حیوان شیرده، آن را چند روزی ندوشد تا پستانش پر از شیر گردد، سپس آن را برای فروش عرضه و به مشتری بیاطّلاع از واقعیت چنین وانمود کند که حیوان، بسیار شیرده است و در نتیجه آن را گرانتر از قیمت واقعی خود بفروشد. 1 به چنین حیوانی »مُصَرّاة« گویند. از این عنوان در باب تجارت سخن رفته است.
حکم: عمل تصریه از بعد تکلیفی مصداق تدلیس) ر تدلیس (و حرام و از بعد وضعی، موجب ثبوت خیار) ر خیار (است؛ از اینرو خریدار درصورت جهل به آن، میتواند معامله را فسخ کند. 2 با دوشیدن شیر حیوان جهت آزمایش، حقّ خیار ساقط نمیشود. 3
اگر تصریه قبل از سه روز مشخّص شود، حقّ خیار تا سه روز باقی است؛ ولی اگر پس از گذشت سه روز معلوم شود در فوری بودن اِعمال حقّ خیار یا جواز تأخیر آن به مقداری که به فروشنده زیان نرسد اختلاف است و نیز در اینکه خیار تصریه همان خیار حیوان است یا خیاری مستقل، اختلاف میباشد. 4
اثبات تصریه: تصریه با اعتراف صاحب حیوان یا قیام بیّنه) ر بیّنه (بر آن و نیز با آزمایش ثابت میگردد. در آزمایش، شیر حیوان سه روز دوشیده میشود، چنانچه شیر دوشیده شده در هر روز، کمتر از مقدار آن هنگام معامله باشد، تصریه ثابت میگردد. 5
احکام ردّ: خریداری که تصمیم به برگرداندن حیوان و فسخ معامله گرفته
است، باید شیر موجود در پستان حیوان هنگام معامله را - در صورت وجود آن هنگام ردّ - همراه با حیوان برگرداند. 6 برخی قدما گفتهاند: خریدار میتواند عوض شیر، یک صاع) حدود سه کیلو (خرما یا گندم و در صورت عدم امکان، قیمت آن را به صاحب حیوان بدهد، هرچند شیر موجود باشد و فروشنده بر قبول شیر اجبار نمیشود. 7
اگر شیر موجود در حال عقد تلف شود، بنابر مشهور میان متأخّران، خریدار باید مثل، و در صورت تعذر، قیمت آن را به فروشنده بپردازد. 8 در اینکه شیر فراهم آمده در پستان پس از عقد، حکم شیر موجود در حال عقد را دارد یا آنکه از آنِ خریدار است، اختلاف میباشد. 9
موضوع تصریه: موضوع احکام تصریه گوسفند است و بنابر مشهور گاو و شتر نیز ملحق به گوسفند میباشند. 10 قول به ثبوت احکام تصریه برای انسان) کنیز (و انواع حیوان، از ابن جنید نقل شده است. 11
البتّه تصریه اگر در کنیزِ دارای شیر یا حیوان شیردهی که معامله به علّت شیرده بودن آن انجام گرفته، تحقّق یابد، برای خریدار، به سبب تدلیس، خیار ثابت میشود؛ هرچند احکام تصریه) عدم سقوط خیار با تصرّف جهت آزمایش و نیز سه روز آزمایش کردن برای ثبوت خیار (جاری نمیگردد. 12
1. مجمع البحرین/ واژه »صری«؛ جواهر الکلام 2 263 - 262 /23. جواهر الکلام 7 264. 6 267. 5 272 - 270. 4 271. 3 264 - 262 /23. المهذب 392 - 391 /1؛ غنیة النزوع/ 223؛ الجامع للشرائع/ 8 267. جواهر الکلام 11 273. 10 266. 9 265 /23. مختلف الشیعة 12 177 /5. جواهر الکلام 274 - 272 /23.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 504
اصطلاح‌نامه
یادداشت دامنه
ندوشیدن حیوان به انگیزه پر شیر نشان دادن پستان آن
مترادفات
از واژه «تصریه» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- تصریه کنیز
- به لحاظ نوع حیوان:
- تصریه شتر، تصریه گاو، تصریه گوسفند
وابسته
- اثبات تصریه، اقرار به تصریه، بیع مُصرّاة، بینه بر تصریه، تصرف در مُصرّاة، خیار تصریه، دوشیدن، رد شیر مصرات به تدلیس، رد مصرات به تدلیس، زوال تصریه، مرگ مصرات، مُصرّاة
منابع
- : صفحه 40
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 3 : صفحه 501
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 12 : صفحه 74
- تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 11 : صفحه 95
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 23 : صفحه 262، 274
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه (504-505)
- مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 2 : صفحه 1247
- مجمع الفائدة و البرهان جلد 8 : صفحه 440