قواعد جمع عرفی

توضیح مفهومی

قواعد جمع عرفی : قواعد رافع تعارض ظاهری میان مدلول دو دلیل

مراد از قواعد جمع عرفی، قواعدی است که سبب رفع تعارض ظاهری و بدوی میان مدلول دو دلیل می‌شود، همانند:

1. حمل ظاهر بر نص: برای مثال، روایتی می‌گوید: ' یجوز للصائم ان یرتمس فی الماء حال صومه؛ جایز است روزه دار در حال روزه، بدنش را در آب فرو برد ' و در روایتی دیگر آمده است: ' لا ترتمس فی الماء و انت صائم؛ در حال روزه، در آب فرو نرو '، که حدیث اول در اباحه ارتماس صراحت دارد و دومی در حرمت ارتماس روزه دار ظهور دارد و از آن جا که فقیه در مقام جمع عرفی، ظاهر را بر نص یا صریح حمل نموده و به نص عمل می‌کند، در این مثال، به اباحه حکم می‌دهد؛

2. حمل مطلق بر مقید: برای مثال، روایتی می‌گوید: ' ربا حرام است ' و در روایت دیگر آمده است: ' ربا بین پدر و پسر جایز است '؛ روایت اول مطلق و روایت دوم مقید است، و مطلق، بر مقید حمل می‌شود و در نتیجه، مقید مقدم داشته شده و گفته می‌شود: ' ربا در غیر مورد پدر و پسر، حرام خواهد بود '؛

3. مقدم داشتن دلیل حاکم و دلیل وارد، بر دلیل محکوم و مورود: و آن در جایی است که یکی از دو دلیل ' حاکم ' و دیگری ' محکوم '، یا این که یکی ' وارد ' و دیگری ' مورود ' باشد، که حاکم و وارد، بر محکوم و مورود مقدم می‌شود، مثل این که در روایتی آمده است: ' هرگاه در شمار رکعت‌ها شک نمودی، بنا را بر اکثر بگذار ' و در روایت دیگر چنین آمده است که: ' هرگاه مأموم در شمار رکعت‌ها شک کند و امام جماعت شک نداشته باشد، مأموم به شک خود نباید اعتنا کند '؛ در این جا، دلیل دوم، دایره موضوع دلیل اول را محدود کرده و بر آن حکومت دارد.

منابع

1. الرسائل الاصولیة : صفحه 445
2. ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 135
3. ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 154
4. شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه (459-467)
5. المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 442
6. علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه (445-446)
7. انوار الاصول جلد 3 : صفحه (502-505)
8. بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 24
9. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «قواعد جمع عرفی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

ضوابط جمع عرفی

وابسته

جمع عرفی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قواعد جمع عرفی به زیرصفحه قواعد جمع عرفی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الرسائل الاصولیة : صفحه 445
• المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 442
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه (502-505)، 510
• ایضاح الکفایة جلد 6 : صفحه 135، 154
• بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 29
• بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 24
• دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 148، 456
• شرح اصول فقه جلد 3 : صفحه (459-467)
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه (445-446)
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 138
• نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 138