قلب القلب
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
قلب القلب : ابطال ' قلب ' ـ مبطل علت در قیاس فقهی ـ از طریق اقامه ' قلب ' دیگر
قلب القلب، به معنای قلبی است که از سوی مستدل متوجه قلب معترض می‌گردد.
توضیح:
گاهی مستدل از راه قیاس، مطلبی را اثبات می‌نماید، اما معترض در مقام اشکال به مستدل، از طریق قلب، حکمی مخالف حکم مستدل را اثبات نموده و او را محکوم می‌نماید، حال اگر مستدل نیز در مقام جواب به معترض، از طریق قلب، اعتراض او را پاسخ دهد ـ که لازمه قلب معترض، با حکم مستدل منافات ندارد ـ به این عمل ' قلب القلب ' می‌گویند، زیرا در حقیقت، اصل قیاس را از قلب محفوظ می‌دارد.
نکته:
در حقیقت، قلب همان معارضه است، با دو تفاوت:
1. در قلب، زیادت در علت جایز نیست، به خلاف معارضات دیگر؛
2. در قلب، منع وجود علت در فرع و اصل جایز نیست [۱] .
نیز ر.ک:معارضه ( اصول فقه ).
پانوشت
منابع
- احکام الفصول فی احکام الاصول : صفحه 597
- فرهنگ نامه اصول فقه