علم اجمالی در مقام امتثال
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
علم اجمالی در مقام امتثال : بحث از صحت اکتفای مکلّف به علم اجمالی در مقام امتثال
در بحث ' علم اجمالی در مقام امتثال ' از این مسئله سخن به میان می‌آید که آیا مکلف در مقام امتثال می‌تواند به علم اجمالی اکتفا نماید یا نه؛ به بیان دیگر، آیا انجام مأموربه از راه احتیاط ـ امتثال اجمالی ـ تکلیف را از ذمه مکلف بر می‌دارد یا خیر؛ برای مثال، در جایی که شخص توان شناسایی قبله و انجام امتثال تفصیلی را دارد، اگر این کار را انجام ندهد و به چهار طرف نماز بخواند، به طوری که یقین کند نماز را رو به قبله خوانده است، آیا این امتثال اجمالی، جای امتثال تفصیلی را می‌گیرد یا خیر.
از کفایت و عدم کفایت علم اجمالی در مقام امتثال، در مباحث اجتهاد و تقلید بحث می‌شود. در آن جا مکلفان به سه دسته تقسیم می‌شوند: مجتهد، مقلد و محتاط. آن گاه این بحث به میان می‌آید که آیا با امکان اجتهاد یا تقلید، شخص می‌تواند احتیاط نماید یا خیر. علما این مسئله را به چهار شکل بیان می‌نمایند؛ به این صورت که معلوم به اجمال یا از توصلیات است یا از تعبدیات، و در هر صورت، گاهی امتثال اجمالی، مستلزم تکرار عمل است و گاهی مستلزم تکرار عمل نیست. سپس می‌گویند در توصلیات، در مورد کفایت چنین امتثالی شک وجود ندارد ـ چه مستلزم تکرار باشد چه نباشد ـ و همین طور در تعبدیات، اگر مستلزم تکرار نباشد. بحث و اختلاف در جایی است که امتثال اجمالی در عبادات بوده و مستلزم تکرار باشد.
نیز ر.ک:احتیاط در تعبدیات، احتیاط در توصلیات.
منابع
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 282
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 24
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 100
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 66
- نهایة الاصول : صفحه 424
- جواهرالاصول : صفحه 293
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «علم اجمالی در مقام امتثال» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه علم اجمالی در مقام امتثال به زیرصفحه علم اجمالی در مقام امتثال/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.