کلاله
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
معنی واژه کلاله
کلمات کلیدی ماشینی:
کلاله، معنی واژه کلاله، ارث، خواهر، باقی مال میت بدون وارث، کلاله به معنای وارثانی، خواهران و برادران،
پرسش:
کلاله یعنی چه؟
پاسخ:
کَلالَه به معنای وارثانی است که فرزند و پدر در میانشان نباشد. کلاله در اصل به معنی احاطه است، تاج را از آن جهت اکلیل گویند که سر را احاطه می‌کند. پدران و فرزندان را لصیق میت گویند که ملاصق میت‌اند، و خواهران و برادران را کلاله گویند که در اطراف میت قرار دارند و او را احاطه کرده‌اند. ( i )
در اصطلاح فقه، کلاله برادر و خواهر متوفّی است، خواه پدری تنها، یا مادری تنها، یا پدری و مادری، که روی هم، کلالات ثلاث خوانده می‌شوند. برادر و خواهر پدری را «کلاله ابی»، برادر و خواهر مادری را «کلاله امّی» و برادر و خواهر پدر و مادری را «کلاله ابوینی» گویند.
در قرآن کریم در دو مورد از کلاله یاد شده است:
«وَ إِنْ کانَ رَجُلٌ یُورَثُ کَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ»( ii )
«و اگر مردی بوده باشد که کلاله (خواهر یا برادر) از او ارث می‌برد، یا زنی که برادر یا خواهری دارد، سهم هر کدام، یک ششم است »
«یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللّهُ یُفْتیکُمْ فِی الْکَلالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَکَ لَیْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَکَ وَ هُوَ یَرِثُها إِنْ لَمْ یَکُنْ لَها وَلَدٌ فَإِنْ کانَتَا اثْنَتَیْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمّا تَرَکَ وَ إِنْ کانُوا إِخْوَةً رِجالاً وَ نِساءً فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ اْلأُنْثَیَیْنِ»( iii )
«از تو (در باره ارث خواهران و برادران) سؤال میکنند، بگو: خداوند، حکم کلاله (خواهر و برادر) را برای شما بیان می‌کند: اگر مردی از دنیا برود، که فرزند نداشته باشد، و برای او خواهری باشد، نصف اموالی را که به جا گذاشته، از او (ارث) می‌برد؛ و (اگر خواهری از دنیا برود، وارث او یک برادر باشد، ) او تمام مال را از آن خواهر به ارث می‌برد، در صورتی که (میّت) فرزند نداشته باشد؛ و اگر دو خواهر (از او) باقی باشند دو سوم اموال را میبرند؛ و اگر برادران و خواهران با هم باشند، (تمام اموال را میان خود تقسیم میکنند؛ و) برای هر مذکّر، دو برابر سهم مؤنّث است»( iv )
تذکر نکته ی مهمی در اینجا ضروری است و آن اینکه معنای اینکه یک خواهر نصف را و دو خواهر ثلثین را اخذ می‌کند این نیست که باقی مال میت بدون وارث می‌ماند بلکه نصف را از باب سهم خودش و باقی را از باب رد می‌برد و همین حکم در باره ی اختین هم جاری است.
( i ) الانتصار فی انفرادات الإمامیة: 557.
( ii )سوره نساء، آیه 12.
( iii )سوره نساء، آیه 176
( iv )حکم کلاله از جهت ارث بردن در حال اجتماع و یا در حال انفراد، و همچنین از جهت حاجب بودن برای ابوین، مفصل در کتب فقهیه بیان گردیده است.
اصطلاح‌نامه
یادداشت دامنه
برادر و خواهر و فرزندان آن دو را کلاله گویند.
مترادفات
از واژه «کلاله» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- فرزند اخوه ( عام )
- به لحاظ ابوین:
- کلاله ابوینی، کلاله پدری، کلاله مادری
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه کلاله به زیرصفحه کلاله/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==index.php?catid=50
- اصطلاحات فقهی : صفحه 419
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 302
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 8 : صفحه 69، 127
- المغنی و الشرح الکبیرعلی متن المقنع جلد 7 : صفحه 4، 6
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 35 : صفحه 109
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 39 : صفحه 147
- سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 34-2 : صفحه 82
- شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 4 : صفحه 10
- مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 4 : صفحه 3042
- مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 13 : صفحه 141
- مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 17 : صفحه 20
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 348
- مهذب الاحکام جلد 30 : صفحه 136